Prawie 1/3 osób walczących z nadwagą ma już za sobą kilka diet lub kuracji odchudzających. Rezultaty są mniej lub bardziej zadowalające, ale niestety prawie zawsze nietrwałe. Spadek nadwagi choć początkowo następuje bez większych problemów, to jednak utrzymanie obniżonej masy ciała przez dłuższy czas okazuje się po prostu niemożliwe.
Odchudzanie przeplatane okresami przybierania na wadze zostało żartobliwie nazwane efektem ” jo – jo „. Do niedawna problem ten interesował jedynie dotkniętych nim osobiście ludzi, od kilku lat jednak znalazł on się także w sferze zainteresowan lekarzy i żywieniowców. Zaczęto bowiem dostrzegać związek pomiędzy częstymi wahaniami wagi ciała a niektórymi zaburzeniami zachowan żywieniowych oraz konsekwencjami metabolicznymi wywołującymi oporność na każde kolejne odchudzanie. Ponadto badania dostarczyły dowodów, iż niezależnie od płci, zmienność masy ciała powoduje wzrost umieralności ogólnej oraz zachorowalności i umieralności z powodu choroby wiencowej. Co roku jednak ok. 80 mln Amerykanów stosuje najróżniejsze terapie odchudzające. Niestety wkrótce po zrzuceniu kilku kilogramów niemal wszyscy wracają do poprzedniego sposobu żywienia, a w ciągu następnych 5 lat 95% z nich odzyskuje utracone kilogramy z nawiązką. Czy w takim razie uporczywe zmaganie się z nadwagą to przysłowiowa „walka z wiatrakami ”?. Co powoduje, iż większość osób otyłych pomimo ogromnych wysiłków i wyrzeczen nigdy nie odnosi trwałych sukcesów?
Trudno jednoznaczne odpowiedzieć na te pytania, bowiem problem ten jest niezwykle złożony i skomplikowany. Niewątpliwie przeważająca część kuracji odchudzających przeprowadzana jest w sposób nieprzemyślany i impulsywny. Większość osób otyłych zmęczona już nie tylko nadmiarem swej tuszy, ale także bezustannym poszukiwaniem recepty na sukces przyjmuje za dobrą monetę każde nawet najbardziej absurdalne rozwiązanie. Tymczasem większość prezentowanych i reklamowanych metod pozbawiona jest jakichkolwiek podstaw naukowych i nosi znamiona zwykłej szarlatanerii. Wspólnym ogniwem łączącym większość tych „pseudometod” jest bazowanie na drastycznych modyfikacjach w diecie.
Choć w konsekwencji początkowo powodują one szybki spadek wagi ciała, to jednak w żaden sposób nie zapewniają trwałości sukcesu. Ostre kuracje postne wywołują silne zmiany fizyczne i psychiczne, co w rzeczywistości prowadzi jedynie do zaostrzenia procesu nadwagi.Wprowadzanie silnie restrykcyjnych diet bardzo szybko przestawia organizm na specjalną głodową przemianę materii. Dochodzi wówczas do wyraźnego spowolnienia tempa metabolizmu i zmniejszenia spalania kalorii. Powtarzane kilkakrotnie takie kuracje w pewnym momencie powodują zaniżenie tempa przemiany materii raz na zawsze, i wówczas pomimo jakichkolwiek staran zgubienie nadwagi okazuje się już niemożliwe. Nazbyt restrykcyjne diety i nieprzemyślane kuracje zakłócają jednak nie tylko cykl przemian fizjologicznych, lecz bardzo często powodują depresje i nasilają szereg zaburzen psychicznych. Naprzemiennie występujące sukcesy i porażki silnie frustrują, narzucają poczucie winy, rodzą słabości i wyrzuty sumienia.
Większość osób otyłych w poszukiwaniu szansy na sukces próbuje także angażować się w najróżniejsze formy aktywności ruchowej. Wiadomo bowiem iż wysiłek fizyczny należy do najskuteczniejszych metod walki z nadwagą. Niestety i na tej płaszczyźnie istnieje wiele niedoskonałości. W ostatnich latach wzrosło niewątpliwie zainteresowanie sportem i aktywnym stylem życia. Z roku na rok powstają dziesiątki nowych fitness klubów które oferują również cały szereg usług dla osób zmagających się z nadmiarem swej tuszy. Niestety, często pomimo bogato wyposażonych sal treningowych brak jest wykwalifikowanego personelu ze znajomością problematyki nadwagi i psychiki osób otyłych. Należy pamiętać, iż przeważająca większość ludzi otyłych cierpi nie tylko na szereg zaburzen metabolicznych, ale także posiada poczucie niższej wartości i dyskryminacji ze strony szczupłej populacji społeczenstwa. Rodzi to niewątpliwie silne frustracje i opory do uczestnictwa w jakichkolwiek zajęciach grupowych. Dla tych ludzi należało by szczególnie zadbać o stworzenie odpowiednich warunków motywacyjnych, przede wszystkim zapewnienie niekrępującej atmosfery. Niestety większość ośrodków nie jest w stanie zapewnić oddzielnych sal treningowych, czy osobnych godzin ćwiczeń. W związku z tym większość osób otyłych mimo wewnętrznych pragnień zmiany swego stylu życia nigdy nie podejmie się uczestnictwa w grupowych zajęciach sportowych. Ci z kolei którzy się odważą, najczęściej bardzo szybko rezygnują, zaś wszelkie próby podejmowania indywidualnych wysiłków fizycznych najczęściej kończą się niepowodzeniem. Bardzo często w wielu ośrodkach i klubach sportowych nie ma żadnego wykwalifikowanego instruktora zaznajomionego z podstawami fizjologii wysiłkowej. Osoby otyłe uczestniczą często w zajęciach sportowych, zupełnie nie skorelowanych z ich wydolności fizyczną, ani stanem zdrowia. Bardzo często prowadzone przez instruktorów ćwiczenia są zbyt intensywne. Tempo wysiłku jest często takie samo dla osób np. z 40% nadwagą o licznych schorzeniach kostno-stawowych, i młodych dziewcząt pragnących zgubić 2 cm w pasie. W obliczu takich anomalii większość zmagających się z nadmiarem swej tuszy popada w przygnębienie, rezygnację i niewątpliwie zniechęca się do dalszych ćwiczen. Nic więc dziwnego iż sytuacja taka zmusza osoby otyłe do poszukiwania metod odchudzania ” na własną rękę”.
Tak więc złożony proces leczenia otyłości wymaga nie tylko silnej motywacji ze strony osoby otyłej, ale także fachowej opieki specjalistycznej oraz szeroko zakrojonych działań edukacyjnych w zakresie promocji zdrowia. Niewątpliwie należy dążyć do eliminowania iluzorycznych wyobrażeń, iż nadwagę można trwale zgubić za pomocą konkretnych metod. Należy sobie uświadomić, iż tak naprawdę utrzymywana latami otyłość jest praktycznie nieuleczalna, choć niewątpliwie można skutecznie załagodzić jej przebieg. Jednak jedynym skutecznym lekarstwem okazuje się zmiana swojego stylu życia raz na zawsze. Problem polega jedynie w tym, jak tego dokonać ?
Dariusz Szukała
Promotor zdrowia, specjalista ds. żywienia
www.apz.pl