Dopamina, neuroprzekaźnik nazywany sygnałem nagrody, może wpływać na motywację do osiągania sukcesów oraz obsesyjne zainteresowanie wybranymi dziedzinami.
Tekst: Sylwia Skorstad
Przeciętny mężczyzna posiada bardziej aktywny system wydzielania dopaminy niż przeciętna kobieta. Badania islandzkich i norweskich naukowców pokazują, jakie może to mieć znaczenia praktyczne.
Dopamina to neuroprzekaźnik wytwarzany i uwalniany głównie przez komórki mózgu. Uznawana jest za jeden z tak zwanych „hormonów szczęścia”, bo daje nam poczucie satysfakcji. Jej rola w organizmie jest jednak dużo bardziej złożona i jeszcze nie do końca zbadana. Ten neuroprzekaźnik wpływa między innymi na napęd ruchowy, ciśnienie krwi, napięcie mięśniowe oraz emocje. Przypisuje się mu związek z niektórymi chorobami, w tym: chorobą Parkinsona, schizofrenią, pląsawicą, manią oraz psychozą, ADHD, fobią społeczną a także z mechanizmem powstawania uzależnień. Wiadomo też, iż ma wpływ na stopień koncentracji oraz zdolność do przyswajania nowych informacji.
Dopamina a sukcesy
Grupa badawcza z Uniwersytetu NTNU w Trondheim we współpracy z naukowcami z Islandzkiego Centrum Diagnostyki i Doradztwa (SDCC) przyjrzała się roli dopaminy w kontekście różnic płciowych. Celem było zbadanie, jak ten neuroprzekaźnik wpływa na nastawienie do wykonywania zadań, wytrwałość w dążeniu do celu oraz zaangażowanie. Badaniu poddano 917 osób w wieku od 14 do 77 lat, w tym 502 kobiety.
Okazało się, iż mężczyźni potrzebują więcej poczucia pasji niż kobiety, aby osiągnąć wymarzony cel. Przeciętnej kobiecie przy osiąganiu celów pomaga sumienność i wytrwałość, przeciętny mężczyzna zaś potrzebuje poczucia zaangażowania, prawdziwego zapału do danej aktywności. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że odpowiada za to właśnie bardziej aktywny niż u kobiet układ dopaminowy. Dopamina może sprawiać, iż mężczyzna na przykład ukończy maraton czy kurs nawet, jeśli nie odznacza się dużą wytrwałością.
Zwiększone wydzielanie dopaminy dodaje skrzydeł. Może sprawić, iż postronny obserwator uzna czyjeś napędzane przez neuroprzekaźnik dążenie do osiągnięcia sukcesu w danej dziedzinie za obsesyjne i mało zrozumiałe.
Dopamina a autyzm
Norwescy badacze postawili też tezę, iż dopamina może mieć związek z autyzmem. Mężczyźni cztery razy częściej od kobiet otrzymują diagnozę autyzmu. Jedna z teorii mówi, iż kobiety lepiej maskują zachowania autystyczne, bowiem szybciej od mężczyzn przyswajają sobie oczekiwane zachowania społeczne. Inna teza zakłada, że do dziewczynek matki mówią więcej niż do chłopców, zatem ci drudzy otrzymują mniej stymulacji i zachęty do posługiwania się kodami uznawanymi w komunikacji społecznej za typowe. Żadna z nich nie wyjaśnia jednak aż tak dużej dysproporcji płciowej w diagnostyce.
Psychologowie z NTNU podejrzewają, że związek z tą genderową różnicą może mieć właśnie bardziej aktywny układ dopaminowy u mężczyzn. Osoby będące w spektrum autyzmu często mają specyficzne, wąskie i jasno określone zainteresowania. Hobby może pochłonąć ich bez reszty. Z jednej strony sprawia to, iż mogą się stać wybitnymi specjalistami w danej dziedzinie, z drugiej, że trudno jest im się „przełączać” na zadania nie będące przedmiotem pasji oraz rozmawiać na niezwiązane z nią tematy. Dyskutowanie o czymś innym jest mało zajmujące, bo nie powoduje wyrzutu dopaminy. „Badania z dziedziny neurobiologii wykazały dużą nadpobudliwość układu dopaminowego u osób z autyzmem, a chłopcy stanowią cztery na pięć osób będących w spektrum” – wyjaśnia profesor Hermundur Sigmundsson z Wydziału Psychologii NTNU. „To, oraz rola dopaminy w powstawaniu uczucia zaangażowania, może wyjaśniać zjawisko pasji, z jaką osoby atypowe zgłębiają swoje ulubione dziedziny.”
Chemiczna odmienność
Co w praktyce wynika z tych badań? Dla lekarzy może to być kolejna wskazówka do prowadzenia terapii, a dla nas wszystkich lekcja tolerancji. Im więcej dowiemy się o roli neuroprzekaźników w sterowaniu emocjami, tym lepiej poznamy to, co zwykliśmy nazywać „ludzką naturą”. Pomoże to nam zrozumieć, skąd biorą się różnice w postrzeganiu rzeczywistości, odmienne zachowania oraz motywacje do podejmowania działań. Im mniej uznajemy w innych ludziach za niezrozumiałe czy dziwne, tym łatwiej jest się nam z nimi komunikować.
Źródła: https://gemini.no/2021/06/dopamin-kan-virke-inn-pa-lidenskap-og-autisme/
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0732118X1930234X?via%3Dihub
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0732118X21000271?via%3Dihub