Media społecznościowe, a dokładniej nałogowe korzystanie z ich zasobów, mają najgorszy wpływ na dziewczęta ze skłonnością do perfekcjonizmu. Jak pomóc nastolatkom uporać się z presją idealnego wyglądu?
Tekst: Sylwia Skorstad
Media społecznościowe nie mają ostatnio dobrej prasy. W minionych tygodniach wiele mówiło się o tym, iż nałogowe korzystanie z nich odbija się negatywnie na zdrowiu psychicznym nastolatków, szczególnie dziewczynek. Współczesne nastolatki zaczynają mieć poczucie, iż idealny makijaż, strój oraz sylwetka to ważne klucze do towarzyskiego, a nawet zawodowego sukcesu. Wystarczy jeden błąd, by zrujnować swój wizerunek, a co gorsze, zostanie on skrytykowany i zapamiętany, bo na platformach społecznościowych „nic nie znika”. Kiedy zacznie się myśleć o świecie społecznym w ten sposób, trudno zachować dobre zdanie o sobie. Coraz trudniej jest uwierzyć, że w realu wszyscy mamy wady i zdarza się nam chodzić po mieszkaniu w rozciągniętym podkoszulku.
Badania, których wyniki opublikowano w czasopiśmie „Personality and Individual Differences”, ukazują nowe aspekty wpływu mediów społecznościowych na psychikę młodych ludzi.
„Nigdy nie będę jak ona”
Generalnie z badań wynika, że nastoletnie dziewczyny codziennie korzystające z mediów społecznościowych, na przykład Instagrama czy Facebooka, mają większą od przeciętnej tendencję do wpadania w spiralę negatywnych emocji, w tym złej samooceny. Autorzy badania uważają, iż czynnikiem ryzyka jest nie tylko to, jak wykorzystują te platformy (publikowanie czy obserwowanie), ale też konkretne cechy osobowości. Dowodzą, iż skłonność do perfekcjonizmu jest jedną z nich.
Na podstawie ankiet uzyskanych od 135 brytyjskich nastolatek (badanie nie jest reprezentatywne) naukowcy stwierdzili, że perfekcjonistki częściej od przeciętnej porównują swój wygląd do osób widzianych w mediach społecznościowych i czują się z tego powodu mało atrakcyjne. Zwracają baczną uwagę na mankamenty swojego wyglądu, wykształcają krytyczny stosunek do własnego ciała i raportują syndromy o charakterze depresyjnym. Zarzucają sobie, iż nie są w stanie dorównać standardowi obserwowanych w mediach społecznościowych idolek i w związku z tym są „beznadziejne”. Liczba polubień publikowanych przez nie w mediach społecznościowych portretów staje się dla nich wyznacznikiem wartości.
Szczególnie niebezpiecznym typem perfekcjonizmu jest w tym kontekście tak zwany „perfekcjonizm samokrytyczny”. Osoby odznaczające się tą cechą mają tendencję do zgadzania się ze stwierdzeniem: „Kiedy popełnię błąd, czuję się, jakbym to ja była błędem”. Są one bardziej narażone na depresję od przeciętnej i mają skłonność do ciągłego porównywania się z innymi. Aż 80% badanych przez brytyjskich psychologów dziewcząt mających skłonność do samokrytycznego perfekcjonizmu przyznało, że regularnie porównują się do osób widzianych w mediach społecznościowych.
Nie zabieraj telefonu
Wyniki tych badań są przydatne dla rodziców i nauczycieli. Pomagają zrozumieć mechanizm, który sprawia, że poziom samooceny nastolatków obniża się w wyniku regularnego i bezkrytycznego używania mediów społecznościowych. Trzeba też pamiętać, że zjawisko to dotyczy nie tylko dziewcząt mających skłonność do perfekcjonizmu. W mniejszym, ale zasługującym na uwagę stopniu, jest to też problem pozostałych dziewcząt oraz nastoletnich chłopców.
Rozwiązaniem nie jest jednak zabranianie nastolatkom korzystania z Instagrama czy innych platform. Szczególnie teraz, w czasie ograniczeń związanych z pandemią, życie społeczne młodych ludzi toczy się w dużej mierze na platformach społecznościowych. Tam mają przyjaciół i znajomych. Zabieranie im telefonu może być dzisiaj tożsame z zakazem wyjścia na imprezę w czasach sprzed Instagrama.
Z badań przeprowadzonych w 2018 roku wynika, że nastolatki nie mają świadomości tego, jak wpływa na nich regularne korzystanie z mediów społecznościowych. 45% uważa, iż w żaden sposób ich to nie zmienia, zaś 31% jest zdania, że YoutTube, Instagram czy Snapchat czyni ich rzeczywistość lepszą. Brak świadomości problemu sprawia, że staje się on dużo poważniejszy.
Ciężka praca kreowania wizerunku
Aby pomóc nastolatkowi poradzić sobie z presją perfekcyjnego wyglądu, należy regularnie wyjaśniać, jak działa wirtualna rzeczywistość. Profesjonalne zdjęcia publikowane w sieci są zwykle retuszowane i wybierane spośród dziesiątków innych fotografii. Dla wielu społecznościowych idoli kreowanie perfekcyjnego wizerunku to część pracy zawodowej, dzięki czemu mogą podpisać lepsze kontrakty reklamowe i uzyskać więcej obserwujących. 99% z nas nie ma szans, by na zdjęciach wyglądać równie dobrze, jak na przykład modelka, zawodowa sportsmenka czy aktorka. Nie mamy czasu, by spędzać kilka godzin dziennie na siłowni, a kolejnych kilka na zabiegach pielęgnacyjnych oraz drogich sesjach zdjęciowych. I nie musimy mieć.
Nie zaszkodzi zapytać dziecka, czy jego zdaniem treści w mediach społecznościowych mają wpływ na jego postrzeganie samego siebie. Zapewne odpowie, że nie. Można wtedy zapytać, jak ocenia swój wygląd, co jest teraz kanonem piękna i jak odbierają to jego znajomi. Czy w grupie rówieśniczej liczy się to, jak się wygląda, czy popularność w mediach społecznościowych ma coś wspólnego z wyglądem?
Warto od czasu do czasu wspólnie z nastolatkiem przejrzeć media społecznościowe i spojrzeć krytycznym okiem na zamieszczane tam treści. To też zadanie do odrobienia dla szkoły – warto poświęcić zagadnieniu kilka godzin zajęć wychowawczych, a nawet zaprosić na takie któregoś z idoli, prosząc o wyjaśnienie kulis pracy w mediach społecznościowych. Nigdy też nie zaszkodzi pochwalić swoich podopiecznych za cenną wypowiedź, uprzejmość wobec innych bądź dobrze wykonane zadanie.
Dawajmy też młodszym od siebie dobry przykład, wrzucając do sieci zwyczajne zdjęcia. Do diabła z perfekcjonizmem!
Źródła: https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0191886921007340
https://www.pewresearch.org/internet/2018/05/31/teens-social-media-technology-2018/