Inteligencja emocjonalna rozumiana jest zwykle jako zdolność do rozpoznawania i empatycznego reagowania na uczucia innych osób, ale też umiejętność przyjrzenia się sobie.
Tekst: Sylwia Skorstad
Osoba inteligentna emocjonalnie, czyli świadoma tego, że jej otoczenie społeczne ma uczucia, które wpływają na zachowania oraz decyzje, potrafi być lepszym współpracownikiem, partnerem i przyjacielem niż ktoś, komu zdaje się, że nastroje oraz relacje międzyludzkie są regulowane głównie przez czynniki zewnętrzne. Będąc szefem, zauważy, kiedy ktoś z podwładnych zmaga się z trudnymi emocjami związanymi na przykład z rozwodem czy chorobą w rodzinie i spróbuje tymczasowo dostosować środowisko pracy czy zadania do jego potrzeb. W relacji przyjacielskiej będzie regularnie sprawdzać, jak druga strona sobie radzi, słuchać i wspierać, kiedy jest to potrzebne. Będąc parterem zrozumie, że związek wymaga między innymi komunikacji, przestrzeni oraz akceptacji dla odrębności drugiej osoby. To jednak nie wszystko. Drugim, tak samo ważnym elementem inteligencji emocjonalnej, jest zdolność do zrozumienia samego siebie.
Introspekcja – kosmos własnego ja
Czy znasz osoby, które pytane o motywy swojego nastroju lub zachowania, najczęściej odpowiadają „nie wiem”? Kiedy próbujesz dopytywać, szukają wyjaśnienia niezwiązanego z nimi: jest zła pogoda, wstali lewą nogą, tak już mają. Jeśli poprosisz, aby się głębiej nad tym zastanowili, mogą się zirytować i uznać, że niepotrzebnie drążysz temat. Takie podejście to objaw braku inteligencji emocjonalnej. Warto zaznaczyć, że u źródła mogą leżeć różne czynniki. Niechęć do introspekcji bywa wynikiem wychowania zorientowanego na działanie, osiągnięcia czy posłuszeństwo. Jeśli rodzice nie motywowali dziecka do wyrażania emocji, a wręcz zniechęcali je do tego, może mieć ono trudności z introspekcją jako osoba dorosła. Bywa też, że przyczyną nie jest wyuczona niechęć, ale nabyte trudności wynikające z zaburzeń osobowości czy innych problemów natury psychologicznej.
Osoby inteligentne emocjonalnie regularnie badają własne uczucia. Zastanawiają się nad tym, co czują i dlaczego. Tak samo, jak w przypadku relacji z otoczeniem, potrafią odróżnić na przykład smutek od złości i zaakceptować fakt, że jednocześnie można mieć wiele uczuć związanych z tym samym zjawiskiem, nawet, jeśli są to emocje pozornie sprzeczne. Zdolność do wglądu w siebie pozwala im wyłapywać własne błędy w relacjach międzyludzkich. Potrafią przemyśleć swoje zachowanie i przyznać, że potraktowali kogoś niesprawiedliwie, bo na przykład kierowali się stereotypem, przenieśli na relację emocje związane z inną osobą, albo odreagowali dawną złość, jakiej wcześniej nie potrafili wprost wyrazić. Łatwiej wybaczają sobie i innym, bo potrafią zrozumieć, co spowodowało dane zachowanie. Lepsze zrozumienie własnego ja przekłada się na lepsze zrozumienie innych.
Inteligencja emocjonalna a stres
Będąca częścią inteligencji emocjonalnej zdolność do introspekcji pomaga nie tylko w osobistym rozwoju. Dzięki niej można wcześnie identyfikować zagrożenia. Im większą mamy wprawę w słuchaniu własnych komunikatów emocjonalnych, w tym sygnałów, jakie wysyła ciało (na przykład kłopotów z zasypianiem albo pojawiającego się w konkretnych sytuacjach bólu brzucha czy głowy), tym wcześniej rozpoznamy, że dzieje się coś niepokojącego. Możemy zidentyfikować nieprzyjemne emocje, spróbować znaleźć ich źródło oraz zwerbalizować swój stan. Pozwala to nie tylko na szybkie reagowanie, ale też pracę z emocjami w sposób konstruktywny, a nie destrukcyjny.
Praca z własnymi emocjami nie jest łatwa, ale bardziej wydajna i na pewno łatwiejsza niż próby zmieniania świata zewnętrznego. Jeśli na przykład ktoś zachowuje się wobec ciebie nieprzyjaźnie czy niesprawiedliwie, możesz długo i bezskutecznie starać się zmienić jego zachowanie. Osiągniesz więcej, jeśli skupisz się na tym, co ty robisz w tej relacji, czy na pewno postępujesz słusznie i co próbujesz w niej uzyskać.
I na koniec najlepsze – inteligencję emocjonalną można trenować. Nie każdy może posiąść umiejętność do wglądu w siebie i innych w takim samym stopniu, ale każdy jest się w stanie doskonalić. Zacząć można choćby od zadania sobie pytania, jak się teraz czujesz i czym może to być spowodowane.