Osoby z ADHD mogą być ostrzegane przez otoczenie jako leniwe, nieodpowiedzialne albo niesłowne, bo trudno jest im dotrzymywać terminów i stawiać się punktualnie na spotkania. Powodem ich spóźnień może być jednak odmienne od przeciętnej postrzeganie czasu.
Tekst: Sylwia Skorstad
Choć czas zawsze płynie w takim samym tempie (o ile nie mieszamy w to zanadto Einsteina), czego wyraźnie dowodzą zegarki, nie zawsze postrzegamy go w ten sam sposób. Zdaje się zwalniać, gdy musimy czekać na coś ekscytującego i przyspieszać, gdy chcemy szybko wykonać jakieś zadanie i czujemy się nim zestresowani. Na percepcję czasu wpływają nie tylko okoliczności zewnętrzne, ale też nasz wiek, cechy osobowości, a nawet płeć.
Zakładamy, że wszyscy mają wyregulowane wewnętrzne zegary w taki sam sposób, jak my sami, ale to nieprawda. Nowe badania sugerują, że na przykład osoby z ADHD postrzegają czas w inny sposób niż osoby bez ADHD, co bywa powodem stresu dla obu stron. Choć nie jest to cecha diagnostyczna, naukowcy przypuszczają, że wkrótce może się nią stać. Można też zakładać, że odmienna percepcja czasu dotyczy wielu osób nieneurotypowych, w tym będących w spektrum autyzmu.
Czas ucieka przez palce
Wszystkim nam zdarza się stracić poczucie czasu. Możemy się zagadać albo zatracić w przeglądaniu mediów społecznościowych i nagle z niepokojem odkryć, że powinniśmy wyjść z domu już pięć minut temu. To niemiłe uczucie. Znasz je? Osoby z ADHD zmagają się z nim codziennie. Stale są w niedoczasie, jakby nie znały się na zegarku. Już tyle razy przepraszały innych za spóźnienia, że czasem po prostu udają, iż nic się nie stało, z nadzieją, że nikt nie zauważy. Nie wpływa to dobrze na ich relacje społeczne, bo ten, kto na nich czekał, czuje się zlekceważony tak samo samym spóźnieniem, jak i brakiem stosownych przeprosin.
Z badan przeprowadzonych w roku 2018 w Niemczech wynika, że dzieci, u których zdiagnozowano ADHD, mają kłopoty zarówno z oszacowaniem czasu, który już upłynął, jak i tego, ile czasu im zostało na dokończenie zadania. Zwykle wydaje im się, że zdążą i zwykle się spóźniają. Tak jakby stale brakowało im kilku minut. To samo dotyczy również dorosłych z ADHD, każdego w innym stopniu, bowiem mówimy o zespole objawów. Osoba nieneurotypowa może się spóźnić nawet na wydarzenie, które uważa za istotne i atrakcyjne, bowiem była absolutnie pewna, że ma jeszcze czas w zapasie, aby zdążyć.
W psychologicznym żargonie to zjawisko nazywa się „time blindness”. Nie wiadomo jeszcze, z czego dokładnie ono wynika, ale badania sugerują, że stałe bycie w niedoczasie jest powiązane z emocjami, motywacją i zdolnością do skupiania uwagi. Z eksperymentu przeprowadzonego w Instytucie Psychologii uniwersytetu w Pradze wynika, że osoby z ADHD radzą sobie lepiej od innych z tymi zadaniami, które angażują ich emocje. Podczas gdy osobom neuronormatywnym silne emocje zwykle przeszkadzają w wykonywaniu zadań wymagających zaangażowania poznawczego, osobom z ADHD mogą pomagać. Dlaczego, tego jeszcze nie wiemy, jednak prawdopodobnie ma to coś wspólnego z odmiennym wydzielaniem dopaminy.
Odzyskać poczucie czasu
Każdy, kto ma problem z gubieniem się w czasie, wie, że to przypadłość nie przysparzająca sympatii w środowisku zawodowym oraz kręgu znajomych. Warto zwrócić na nią uwagę i zastanowić się, czy można coś z tym zrobić. Jeśli utrata poczucia czasu zdarza się codziennie, to możliwe, że jest zjawiskiem powiązanym z ADHD lub inną formą nieneuronormatywności. W takim wypadku nie przejdzie sama, nie da się też tak po prostu jej oduczyć. Mózg zawsze będzie postrzegał czas po swojemu. Dopiero zdając sobie sprawę, że problem istnieje, można próbować mu zaradzić.
Profesor psychologii Kathleen Bogart na łamach „Psychology Today” radzi osobom z ADHD korzystanie z planerów, kalendarzy, techniki pomodoro oraz innych metod ułatwiających śledzenie upływu czasu i dotrzymywania terminów. Pomóc może też ustawianie powiadomień w telefonie w taki sposób, aby przypominały o ważnych terminach na przykład na dzień, godzinę i pięć minut przed ich rozpoczęciem.
Źródła: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6556068/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6556068/