Części ciała nie starzeją się w tym samym tempie. Czy można sprawić, że mózg będzie się starzeć powoli?
Tekst: Sylwia Skorstad
Należę do klubu sportowego przeznaczonego głównie dla aktywnych seniorów, chociaż do emerytury brakuje mi co najmniej ćwierćwiecza. Jestem członkinią akurat tego zgromadzenia po trosze dlatego, że tak się akurat złożyło, a po trosze, bo towarzystwo moich starszych kolegów mnie inspiruje. W klubie są sześćdziesięciolatkowie mający kondycję lepszą od mojej i siedemdziesięciolatkowie pokonujący górskie podejścia nie gorzej od nastolatków, a w przerwach opowiadający historie o podróżach, rozwijaniu nowych pasji czy nauce języków. Nie brakuje też osiemdziesięciolatków, którzy robią plany na następne lata. W tym amatorskich stowarzyszeniu zebrali się ludzie, którym się chce.
Chcę być taka, jak oni. Moja motywacja do treningu rośnie, gdy patrzę, jak można korzystać z życia we wszystkich jego dekadach, jeśli tylko zawczasu zadba się o ciało oraz ducha.
Starzejemy się po kawałku
Współczesna nauka przekonuje, że nasze tkanki i organy mogą starzeć się w różnym tempie, a starzenie się niektórych z nich, w tym mózgu, może mieć większy od przeciętnego wpływ na inne układy. Inaczej mówiąc, jeśli twoje predyspozycje genetyczne w połączeniu ze stylem życia, sprawią, iż skóra zestarzeje ci się szybciej od reszty ciała, to będziesz gorzej wyglądać, ale nie umrzesz od tego przedwcześnie. Jeśli jednak pozwolisz się starzeć mózgowi w przyspieszonym tempie, musisz się spodziewać poważnych konsekwencji.
Wiek mózgu
W 2017 roku naukowcy z Imperial College w Londynie opracowali prostą metodę pozwalającą sprawdzić wiek naszego mózgu. Twierdzą, że pozwala ona przewidzieć, ile dany człowiek będzie żył. Podczas pierwszej serii badań zeskanowano mózgu ponad 2000 osób liczących sobie od 19 do 90 lat. Na tej podstawie program komputerowy stworzył algorytm pokazujący, jak wygląda mózg przeciętnej osoby będącej w danym wieku. W kolejnym badaniu nowe skany mózgów osób urodzonych w roku 1936 porównano z modelem stworzonym dla przeciętnego osiemdziesięciojednolatka.
Okazało się, że główny narząd układu nerwowego nie u wszystkich starzeje się w tym samym tempie i ma to daleko idące konsekwencje. Pacjenci, których mózgi wyglądały na starsze niż były w rzeczywistości, odznaczali się gorszą kondycją fizyczną, mniejszą wydolnością oddechową, wolniejszych tempem chodzenia oraz słabszą inteligencją skrystalizowaną, czyli umiejętnością przyswajania nowej wiedzy. Kolejne badania dowiodły, że mieli podwyższone ryzyko przedwczesnej śmierci, w stosunku do tych osób, których mózg wyglądał na młodszy lub odpowiedni obrazowi odpowiedniemu dla tej kategorii wiekowej. Dodatkowo analiza metylacji genomicznego DNA we krwi dowiodła, iż pacjenci ze „starszymi” mózgami generalnie starzeją się szybciej od reszty, jakby zegary innych organów synchronizowały się z zegarami „głównodowodzącego”.
Szukamy…
Wnioski z tych badań są, niestety, mało optymistyczne, bowiem naukowcy nie znaleźli jasnych związków przyczynowo-skutkowych. Nie wiemy jeszcze na pewno, jakiego czynniki sprawiają, iż mózg u niektórych z nas starzeje się szybciej niż pozostałe części ciała, zaś u innych wolniej. Szukamy odpowiedzi.
Z dużym prawdopodobieństwem możemy stwierdzić, że uprawianie aktywności fizycznej, zdrowa dieta, odstawienie używek, unikanie stresu oraz „gimnastykowanie” mózgu, czyli uczenie się nowych rzeczy w drugiej połowie życia, odmładza nasz główny narząd ośrodkowego układu nerwowego. Nie wiemy jeszcze jednak, który z czynników w jakim stopniu. Dokąd nie będziemy mieli naukowej pewności, najlepiej zachowywać się tak, jakby każdy z tych czynników był równie istotny.
Chodźmy na spacery, zajadajmy się rybami i zieleniną, nie pozwalajmy sobie na myślowy konserwatyzm, czytajmy książki i rozwiązujmy krzyżówki. Kontrolujmy poziom cukru oraz cholesterolu, regularnie badajmy ciśnienie. Odstawmy używki takie jak papierosy oraz alkohol, szczególnie mocny. Zgłaszajmy na badania za każdym razem, gdy doznamy choćby lekkiego urazu głowy – nawet pozornie niegroźne urazy mogą się w późniejszym czasie przełożyć na upośledzenie funkcji poznawczych. I jeszcze budujmy wokół siebie sieć znajomych, bo posiadanie mocnych więzi z innymi przekłada na mniejsze ryzyko demencji i dłuższe życie. Wszystkie te rady znajdują się na oficjalnej liście zaleceń Harvard Medical School.
Wybierajmy coraz to nowe ścieżki, a będziemy mogli po nich chodzić dłużej od przeciętnej.