Meteorolodzy podkreślają, że tegoroczne lato może być jednym z najgorętszych w historii. Już w czerwcu w Grecji, na Cyprze czy w Hiszpanii odnotowano znaczące, nieznane dotychczas fale upałów. Wakacje na południu Europy mogą być spełnieniem marzeń przepracowanych Polaków, ale warto pamiętać, że słońce i wysokie temperatury mogą okazać się niebezpieczne dla naszego zdrowia. Jak rozpoznać udar cieplny? Czym różni się od wyczerpania cieplnego i jak im zapobiec?
1. Wyczerpanie cieplne, udar słoneczny i udar cieplny – różnice
Warto rozróżnić określenia, które często mylnie są używanie jako synonimy: udar słoneczny i udar cieplny. Ten pierwszy powstaje przy dużym, bezpośrednim nasłonecznieniu, poprzez działanie promieni słonecznych na skórę. Natomiast udar cieplny to reakcja organizmu, która występuje po dłuższym działaniu wysokiej temperatury na ciało człowieka.
Lekarze wyróżniają jeszcze wyczerpanie cieplne. Powodem jego wystąpienia jest nadmierna utrata płynów i soli z organizmu na skutek jego przegrzania. Jest mniej groźne od udaru słonecznego czy cieplnego.
2. Objawy wyczerpania cieplnego oraz udaru słonecznego i cieplnego
„W przypadku wyczerpania cieplnego występuje odwodnienie lekkiego stopnia, skóra człowieka jest wilgotna, spocona, pojawia się wzmożone pragnienie, temperatura ciała sięga do 38-39°C, występuje spadek ciśnienia tętniczego krwi. Natomiast w sytuacji udaru słonecznego czy cieplnego mamy do czynienie z wyższym stopniem odwodnienia organizmu, który jest stanem zagrażającym życiu. Skóra jest sucha, zaczerwieniona, gorączka nierzadko sięga 40°C, tętno jest szybkie i dobrze wyczuwalne. Pacjenci z udarem są splątani, majaczą. Osoba w stanie splątania może mówić bez sensu i zachowywać się w sposób nieadekwatny i dziwaczny, może dojść w końcu do utraty przytomność. To ważny sygnał, który powinien zwrócić naszą uwagę. Wspólnymi objawami wyczerpania cieplnego i udaru są bóle głowy i nudności” – tłumaczy dr Piotr Kajfasz, internista, specjalista chorób zakaźnych, medycyny morskiej i tropikalnej z Grupy LUX MED.
3. Co zrobić, gdy u bliskiej osoby podejrzewamy udar słoneczny?
„Osobę, u której podejrzewamy udar, trzeba przenieść w zacienione, chłodne miejsce i jak najszybciej zadzwonić po pogotowie, ponieważ czas odgrywa tutaj niebagatelną rolę. Dopiero po wezwaniu pomocy, w miarę możliwości, pachy, pachwiny i kark, czyli miejsca przepływu krwi, okładamy zimnym kompresem. W związku z ryzykiem zachłyśnięcia unikamy podawania wody czy innych płynów. Podobnie postępujemy w przypadku wyczerpania cieplnego, z tą różnicą, że tutaj podajemy tej osobie wodę, najlepiej z elektrolitami – dodaje ekspert.
4. Co robić, by zmniejszyć ryzyko wystąpienia udaru słonecznego?
Pamiętaj o:
– regularnym piciu wody oraz elektrolitów (w upalne dni nawet do 2,5-3 l dziennie). Podczas wakacji zagranicą zaleca się picie niegazowanej wody z butelek typu PET
– unikaniu ekspozycji na światło słoneczne w godzinach 10–14
– ograniczaniu wysiłku fizycznego podczas upałów
– wykonywaniu aktywności na świeżym powietrzu w godzinach do 10 i po 16
– odpowiednim ubraniu – nakryciu głowy, bawełnianych i jasnych strojach, okularach przeciwsłonecznych
– stosowaniu preparatów z filtrami SPF 50
– przebywaniu w cieniu lub pod parasolem
– unikaniu spożywania nadmiernej ilości alkoholu i kofeiny
– konsultacji z lekarzem lub farmaceutą w przypadku przyjmowania jakichkolwiek leków (niektóre leki mogą być fotouczulające np. leki moczopędne, glikokortykosteroidy, metotrexat).
5. Kto jest najbardziej narażony na udar słoneczny?
Udar słoneczny częściej dotyka osoby starsze i dzieci. Do tego grona zalicza się również osoby, które przyjmują leki, zarówno na stałe, jak i krótkoterminowo. Nie da się przewidzieć, czy połączenie leków i promieniowania słonecznego nie spowoduje wystąpienia fotodermatozy, czyli uczulenia na słońce. Związkiem chemicznym, który uczula na słońce, jest m.in. doksycyklina. Ludzie starsi z racji wieku mają często obniżoną odporność i borykają się z różnymi chorobami, do których można zaliczyć m.in. cukrzycę, nadciśnienie tętnicze, chorobę wieńcową, czy otyłość. Wielochorobowość może spotęgować objawy spowodowane udarem. Dlatego tak ważna jest konsultacja z lekarzem i stosowanie się do porad, które zmniejszają ryzyko wystąpienia udaru słonecznego.
6. Jakie mogą być następstwa udaru słonecznego?
„Udar słoneczny jest stanem zagrożenia życia. Może wystąpić utrata przytomności, odwodnienie prowadzące do niewydolności nerek, dyselektrolitemia prowadząca do zaburzeń rytmu serca. Gdy mamy do czynienia z dzieckiem, osobą starszą lub schorowaną objawy narastają bardzo szybko. Wielochorobowość w połączeniu z dużym promieniowaniem słonecznym może być swego rodzaju nieprzewidywalną kaskadą. Przykładem mogą być choroby serca, które bardzo źle reagują na niedobór sodu, potasu i magnezu. Jeśli w przeszłości zdarzało się napadowe migotanie przedsionków to odwodnienie i utrata elektrolitów prowadzi do jednego z nich, a trzeba pamiętać, że migotanie przedsionków jest stanem zagrożenia życia. Może dojść np. do zatorowości. Nagła zwyżka ciśnienia tętniczego może prowadzić do wylewu krwi do mózgu. Dlatego szczególnie latem nie należy bagatelizować potencjalnych skutków słońca i wysokich temperatur” – wyjaśnia dr Kajfasz.