Optymiści nie boją się życiowych zmian, są pełni nadziei, dostrzegają
pozytywne aspekty każdej sytuacji i są silnie zmotywowani do realizacji
ustanowionych celów. Jednak – jak się okazuje – optymista optymiście
nie jest równy.
Mimo że optymizm stanowi jeden z ważniejszych zasobów wewnętrznych człowieka, dzięki któremu łatwiej odnajdujemy się w sytuacjach problemowych, do tej pory
był traktowany niemal wyłącznie jednowymiarowo. Nieznane były jego rodzaje,
brakowało informacji o zróżnicowaniu optymistycznego nastawienia do życia
a także wiedzy o tym, który rodzaj optymizmu najbardziej sprzyja poczuciu
satysfakcji z życia.
Badanie zrealizowane
przez dr Agnieszkę Czerw,
psychologa z Uniwersytetu
SWPS w Poznaniu,
zdefiniowało rodzaje
optymizmu oraz wykazało
związek pomiędzy danym
profilem optymizmu
a poczuciem satysfakcji
z życia. Badaczka wyodrębniła
profile optymizmu w oparciu
o wyniki pomiarów cech
stanowiących jego główne
elementy, takie jak nastawienie na osiągnięcia, nieostrożność, pozytywne
myślenie i otwartość. W wyniku przeprowadzonych badań, dr Czerw określiła
5 profili optymizmu takich jak: Optymista Ostrożny, Optymista Globalny,
Optymista Umiarkowany, Ryzykant i Pesymista.
Dane, na podstawie których sformułowała wnioski o zróżnicowaniu rodzaju
optymizmu, pochodziły z badania kwestionariuszem postaw optymistycznych,
przeprowadzonym w latach 2005-2015 na próbie 766 osób w wieku od 18 do 87 lat.
Co pesymizm ma wspólnego z wiekiem?
Grupę uczestników z najniższymi wynikami we wszystkich aspektach optymizmu
określa profil Pesymisty. Osoby, które znalazły się w tej grupie, nie oczekiwały
niczego dobrego w przyszłości i nie miały poczucia sprawczości. Nie podejmowały
żadnego wysiłku na rzecz osiągnięcia założonych celów i unikały ryzyka.
Mimo że spadek optymizmu jest skorelowany z wiekiem, w grupie Pesymistów
znalazły się nie tylko najstarsze osoby w grupie (średnia wieku była w tej grupie
wyraźnie najwyższa). Jednak ponad 50% reprezentantów tej grupy stanowili
także najmłodsi uczestnicy badania w wieku od 19 do 25 lat. Taki rozkład
wieku wśród pesymistów potwierdza wcześniejsze wyniki badań nad związkiem
wieku z optymizmem. W swojej książce „Optymizm – pespektywa psychologiczna”
wydanej w 2010 roku autorka pokazała, że poziom optymizmu rośnie wraz
z wiekiem i najwyższy poziom osiąga około 35 roku życia. Potem znowu
zaczyna się obniżać. Najmniej optymistyczni są młodzi dorośli i osoby
starsze. Poziom satysfakcji z życia był w tej grupie również najniższy.
Czy jesteś w grupie ryzykantów?
Ryzykantów wyróżniały
najwyższe wyniki w zakresie
wymiaru nieostrożności.
To osoby, których postawę
życiową cechuje niefrasobliwość
w stosunku do rzeczywistości. Charakteryzuje ich skłonność
do podejmowania ryzyka
dla samego ryzyka, bez związku
z pragnieniem wzbogacania
własnych doświadczeń.
Przedstawiciele tej grupy częściej podejmują ryzykowne działania i nie chronią
się przed jego konsekwencjami. Co ciekawe, tendencji do ryzyka nie towarzyszyła
otwartość poznawcza i optymistyczne myślenie na temat własnej przyszłości.
Badani nie mieli pozytywnych przekonań odnośnie sprzyjającego im losu
i możliwości kreowania własnej przyszłości. Poziom optymizmu, a zarazem
satysfakcji z życia był w tej grupie umiarkowany, co prawdopodobnie wiąże
się z częstym przeżywaniem przyjemności wynikającej z dreszczyku emocji
w sytuacjach ryzykownych.
Umiarkowani optymiści nie lubią nowości
Optymiści Umiarkowani to uczestnicy badania, którzy otrzymali umiarkowane
wyniki w każdej kategorii optymizmu. Jedynie rezultaty dotyczące otwartości
są wyraźnie niższe w porównaniu do wyników osiąganych przez pozostałą grupę
badanych. Grupę umiarkowanych optymistów wyróżnia niechętny stosunek
do różnego rodzaju nowości.
Kim są optymiści globalni?
To osoby, które uzyskały wysokie wyniki w każdym wymiarze optymizmu.
Ich optymizm opiera się zarówno na nadziei, że sprawy będą się dobrze
układały niezależnie od podejmowanych przez nich działań, jak i na poczuciu
własnej skuteczności, które umożliwia im realizację założonych celów.
Te przekonania są wspierane przez tendencję do podejmowania ryzykowanych
działań, ponieważ konfrontacja z nowymi sytuacjami sprawia reprezentantom
tej grupy dużą przyjemność.
Unikając ryzyka
Optymiści Ostrożni to grupa, która uzyskała najwyższe wyniki w skali ogólnego
optymizmu. Cechą charakterystyczną tej grupy jest niższy wynik w wymiarze
nieuważności. Ostrożni optymiści mają pozytywne nastawienie wobec
przyszłości, ale unikają ryzyka.
Optymizm a rozsądek
O ile można byłoby przypuszczać, że Globalni Optymiści będą grupą najlepiej
oceniającą jakość swojego życia, a pesymiści najgorzej, o tyle wysoki poziom
zadowolenia z życia u Ostrożnych Optymistów był pewnym zaskoczeniem.
W grupie średniego zadowolenia z życia uplasowali się Ryzykanci
i Umiarkowani Optymiści, którzy reprezentują przeciętny poziom optymizm.
Jednym z ważniejszych
praktycznych wniosków
z tego badania jest konkluzja,
że optymizm może, ale nie musi,
wiązać się z tendencją
do podejmowania ryzyka,
a typowi ryzykanci wcale
nie mają generalnie wysokiego
poziomu optymizmu. Zaprzecza
to powszechnemu przekonaniu,
że każdy optymista
jest nierozsądny i łatwo
podejmuje ryzykowne,
nieprzemyślane decyzje.
„Szczerze mówiąc, zawsze wątpiłam, czy Martin Seligman miał rację, stawiając
w swojej książce tezę, że optymiści niezależnie od zawodu będą się lepiej sprawdzać
niż pesymiści. Teraz mogę przychylić się do tego stwierdzenia, zaznaczając jednak,
że ważny jest jeszcze typ tego optymizmu. Wydaje się bowiem, że tak jak
w przypadku poczucia satysfakcji z życia, tak i w przypadku efektywności
działania w różnych obszarach, mogą być istotne różnice między osobami
o odmiennych profilach optymizmu. Ale to jeszcze hipoteza, którą należy
sprawdzić w badaniach” – wyjaśnia dr Agnieszka Czerw.