Mężczyźni są wzrokowcami, kobiety słuchowcami. Kobiety są humanistkami, a mężczyźni mają umysły ścisłe. Ile prawdy tkwi w stereotypach „płci mózgu”?
Zacieranie różnicy między dostępnymi dla mężczyzn i kobiet wersjami życiowych wyborów sprawia, że coraz więcej zainteresowania przyciąga odmienność wrodzona. Książki o niemożliwych do zmiany, bo opartych na biologii cechach umysłów kobiecych i męskich, sprzedają się doskonale. Mówi się nam, że mężczyźni w nieznanej dzielnicy mogą błądzić bez końca, ale za skarby świata nie spytają nikogo o drogę. Kobiety zaś, choćby mieszkały w tej samej dzielnicy od zawsze, muszą spytać o drogę, gdy znany dojazd zamknięto z powodu remontu.
Kobiety mówią podobno o uczuciach, mężczyźni o mechanizmach. Dziewczynki w zeszytach robią szlaczki, chłopcy rywalizują o pozycję w grupie. Mężczyźni są wzrokowcami, kobiety słuchowcami. Kobiety są humanistkami, a mężczyźni mają umysły ścisłe. I tak dalej… Czy to tylko mity?
Mit matematyczny
Treść prawdziwych odkryć naukowych nie bywa tak prosta, jak rozumowanie autorów popularnych publikacji o Wenus i Marsie. Najczęściej spotykanym mitem jest ten o uzdolnieniach matematycznych. „Według amerykańskich naukowców” kobiety, mają mieć mniejsze zdolności od mężczyzn w zakresie nauk ścisłych. Jak okazuje się w toku badania, samo czytanie o „wrodzonych różnicach” wydatnie je wzmacnia.
W ciągu ostatnich lat na świecie wielokrotnie przeprowadzano eksperymenty, w których dwie grupy kobiet dostają do rozwiązania ten sam zbiór matematycznych zadań. Pierwszej grupie mówi się, że celem ćwiczenia jest badanie zdolności. Drugiej, że celem badań, w których uczestniczą, jest sprawdzenie, dlaczego mężczyźni rozwiązują zadania matematyczne lepiej niż kobiety. To jedno zdanie wstępu obniża wynik drugiej grupy o całe dwadzieścia procent. Działanie zmienionej instrukcji sięga znacznie dalej. W kolejnym teście, tym razem badającym pamięć, grupa słysząca, że mężczyźni robią coś lepiej, także wypada znacznie słabiej od pań, którym niczego takiego nie powiedziano.
Grupie studentek dano przed testem ćwiczenie rozgrzewkowe, polegające na uszeregowaniu kawałów o blondynkach według stopnia względem śmieszności. Przeczytanie trzydziestu dowcipów opisujących niezbyt rozgarniętą kobietę zdołało obniżyć wynik testu o ponad 30 proc. w stosunku do grupy kontrolnej. W innym badaniu studentki, którym dano artykuł o osiągnięciach matematycznych pewnej kobiety, miały w testach wyniki znacznie lepsze od koleżanek, którym przedstawiono tekst o osiągnięciach sportowych.
Samospełniającą moc przekonania o niższych zdolnościach matematycznych u kobiet widać najlepiej w porównaniach osiągnięć szkolnych dziewczynek i chłopców w różnych krajach. W państwach o tradycyjnej kulturze wyniki dziewczynek w matematyce są gorsze niż w krajach, w których panują tendencje do wyrównywania szans. Wyniki Turczynek są gorsze niż ich kolegów. Polskie i amerykańskie piętnastolatki też ustępują kolegom w matematyce, ale znacznie mniej wyraźnie niż Turczynki swoim. Szwedki i Norweżki są gorsze o ułamek procenta, natomiast mieszkanki Islandii są już od chłopców lepsze.
Mit agresji
Siłę stereotypu widać na przykładzie postrzegania różnic między płciami w skłonności do agresji. W większości krajów przekonanie o męskiej skłonności do fizycznej przemocy i o braku takiej tendencji u kobiet uchodzi za niepodważalne. Okazuje się jednak, że odejście od takiego poglądu prowadzić może do zacierania się różnic.
Ilość agresywnych przestępstw popełnianych przez panie rośnie. W roku 1992 w Polsce zarejestrowano 650 pobić dokonanych przez kobiety, a w roku 2007 przypadków takich było już 1864. Wielu obserwujących te tendencje znawców kryminalistyki twierdzi, że gdyby kobiety i mężczyźni żyli w tych samych warunkach kulturowych, ich udział w agresywnych przestępstwach mógłby być identyczny.
Różnice wrodzone skłonni jesteśmy traktować jak niezmienne. Sama wiara w to, że inaczej skonstruowane mózgi odpowiadają za odmienność zdolności i cech charakteru, sprawia jednak, że działamy zgodne z oczekiwaniem. I co wy na takie „rewelacje”?