Rozwój nowych technologii informacyjnych i komunikacyjnych takich jak Internet i telefonia komórkowa przyniósł wiele dobrego. Jednak wraz z wzrostem ich dostępności wzrasta również natężenie zagrożeń, jakie ze sobą niosą.
W świat wirtualny przenosi się wiele aspektów życia społecznego, Jednym z nich są zachowania, które w stanowią problem w świecie rzeczywistym takie jak przemoc, którą w tym przypadku można nazywać cyberprzemocą.
Cyberprzemoc to wszystkie działania przy użyciu Internetu lub telefonu komórkowego, które mają za zadanie wyrządzić krzywdę drugiej osobie. Można powiedzieć, że jest to nowa forma przemocy psychicznej. Ze względu na specyficzne cechy cyberprzemoc może być bardzo niebezpieczna dla osób, które jej doświadczają.
Niebezpieczna anonimowość
Internetowi sprawcy korzystają z poczucia anonimowości, które daje to środowisko. Sieć dała każdemu możliwość wyrażania swojego zdania i niektórzy ludzie nie potrafią z tego korzystać w sposób zgodny z zasadami etyki. Poczucie anonimowości, jakiego może doświadczyć użytkownik wyzwala stan, w którym człowiek wyraża więcej i nie czuje ograniczeń. Ono sprawia, że może nie być świadomy swojej odpowiedzialności i czuć się bezkarny. Zdecydowanie łatwiej jest powiedzieć drugiej osobie o swoich negatywnych odczuciach przy użyciu Internetu niż twarzą w twarz. Jeśli osoba, która krzywdzi nie ma bezpośredniego kontaktu z ofiarą, nie jest w stanie zobaczyć jej cierpienia. Na szczęście ta anonimowość jest pozorna. Dosyć łatwo można zidentyfikować autora niewłaściwych zachowań, a bez większego trudu mogą tego dokonać odpowiednie organy ścigania.
Cyberprzemoc dosięga wszędzie i…
Dorosły, który doświadczył przemocy stara się nie przebywać w miejscu, w którym jest na nią szczególnie narażony. Dzieci-ofiary przemocy rówieśniczej w szkole i na podwórku zazwyczaj chronią się przed nią w domu. Niestety w sytuacji, gdy przybiera ona formę cyberprzemocy zarówno we własnym domu, jak i w pracy czy na spacerze, mogą nie czuć się zupełnie bezpieczne. Będąc w posiadaniu telefonu komórkowego właściwie nigdy nie wiadomo, kiedy i jakie wiadomości możemy otrzymać. Ktoś może zaatakować w Internecie nawet podczas rodzinnego obiadu, lub podczas, gdy śpimy…
Ponadto informacje, które są publikowane w Internecie mogą trafiać w tym samym momencie do milionów użytkowników na całym świecie. Osoba, która poprzez umieszczone tam treści jest upokarzana lub ośmieszana ma poczucie, że dzieje się jej krzywda publicznie.
… rozprzestrzenia się szybko
Kolejną cechą cyberprzemocy jest jej trwałość i ograniczona kontrola publikowanych treści. Umieszczone tam słowa, zdjęcia czy filmy mogą mieć kopie w wielu różnych miejscach w Sieci. Mogą też zostać rozesłane do niezliczonej liczby użytkowników poprzez wiadomości e-mail.
Sprawcy krzywdzenia poprzez Internet używają do tego różnych sposobów. Zdarza się, że obrażają czy zniesławiają kogoś wprost na publicznym czacie, czy poprzez komunikator. Mogą wysyłać wiadomości e-mail, zawierające groźby. Tworzą fałszywe strony internetowe lub blogi, które mają za zadanie ośmieszyć i upokorzyć wybraną przez nich osobę. Ponadto zdarza się, że nękają niezliczonymi wiadomościami sms, e-mail lub innymi formami kontaktu. Nierzadko wchodzi w grę także poniżanie i szantaż. Zdarza się, że sprawcy nagrywają materiał filmowy, który później publikują w Internecie po to skompromitować ofiarę. Do tego celu może służyć również umieszczanie cudzych zdjęć wykonanych bez zgody osoby, którą przedstawiają.
Badania nad zjawiskiem cyberprzemocy pokazują, że skala tego zjawiska jest szeroka głównie wśród dzieci i młodzieży. Ta forma przemocy zwraca uwagę u wiekowo młodych użytkowników głównie dlatego, że ich pokolenia od samego początku wzrastają wraz z rozwojem nowych technologii. Internet jest obecny w życiu każdego nastolatka. Można powiedzieć, że jest istotnym elementem kultury młodzieżowej. Spora część dzieci nie wyobraża sobie życia bez aktywności w Sieci. Często biegną do domu prosto po szkole, żeby chociaż na chwilę zalogować się na swój ulubiony portal lub poplotkować. Uwielbiają rozmawiać godzinami na czatach, komunikatorach, forach itp ale te pogawędki i plotki mogą też wymknąć się spod kontroli i zmienić w brutalne, degradujące ataki.
Incydenty cyberprzemocy mają również miejsce w odniesieniu do dorosłych. Z upływem czasu ich liczba może wzrosnąć ze względu na coraz większy dostęp do nowych technologii.
Co dzieje się z ofiarą?
Ofiara cyberprzemocy może się czuć jakby otrzymała cios w plecy, bez możliwości konfrontacji ze sprawcą i często bez możliwości obrony. Jest to trudniejsze do zniesienia niż spotkanie z nim twarzą w twarz. „Jedna z moich znajomych dostawała e-maile, w których ktoś wulgarnie ją wyzywał i groził jej, że zniszczy jej samochód” – mówi młoda kobieta, pracownik dużej firmy. „Ludzie mogą pomyśleć, że to nic strasznego, ale ona czuła się załamana, bezradna i bardzo się bała.”
Wiele osób nie zdaje sobie sprawy z tego, jak szkodliwa, druzgocząca może być cyberprzemoc. Może powodować głębokie rany i lęki. Otrzymywanie gróźb czy bycie ofiarą szantażu jest bardzo stresujące. Osoba, która doświadczyła cyberprzemocy potrzebuje wsparcia a także informacji, co może i co powinna zrobić w tej sytuacji.
Warto sobie zdać sprawę, że cyberprzemoc jest przestępstwem i większość incydentów można zgłosić organom ścigania. W niektórych przypadkach konieczna może być konsultacja prawna. Sytuacje cyberprzemocy wobec dzieci można zgłaszać do Helpline.org.pl, projektu Fundacji Dzieci Niczyje, który zajmuje się bezpośrednią pomocą młodym użytkownikom doświadczającym trudności w związku z zagrożeniami internetowymi.
Kto może stać się ofiarą cyberprzemocy?
Gimnazjalista, którego zdjęć i danych użyto do stworzenia obraźliwej strony, zapytany jak myśli, co było powodem takiego zachowania sprawców odpowiedział: „nie wiem, niczym nie różnię się od swoich kolegów i koleżanek…” Nie istnieje żaden konkretny zestaw cech, który może przesądzać o tym, że dana osoba stanie się ofiarą cyberprzemocy. Może to być zarówno nieśmiała uczennica liceum, jak i dyrektor korporacji.
Cyberprzemoc jest to skrajnie inwazyjną formą przemocy. Ważne jest abyśmy byli tego świadomi i zaangażowali się w działania, które mają na celu zwalczanie tego zjawiska oraz zapobieganie jego rozprzestrzenianiu się Wszyscy mają równe prawa w korzystaniu z Internetu i używania telefonu komórkowego i każda indywidualna osoba może włączyć się w poprawę bezpieczeństwa tych technologii.
Jeśli stałeś się ofiarą cyberprzemocy:
– Powiedz o tym komuś, komu ufasz, aby nie zostać samemu w tej sytuacji.
– Zapisuj wiadomości, daty i godziny, w których się pojawiły, są one dowodami na to, że ktoś wyrządził Ci krzywdę.
– Nie wahaj się zgłosić tego organom ścigania.
– Pamiętaj, że zawsze możesz zmienić swój adres e-mail lub numer telefonu.
Co robić, aby chronić się przed cyberprzemocą i innymi zagrożeniami w Internecie?
– Nigdy nie podawaj swoich danych osobowych i zdjęć osobom poznanym w Internecie (możesz posługiwać się nickiem).
– Nigdy nie podawaj nikomu swoich haseł.
– Nie zapomnij się wylogować, gdy korzystasz z komputera poza domem.
– Nie ufaj ludziom poznanym w sieci i staraj się z nimi nie spotykać.
– Zgłaszaj incydenty cyberprzemocy, których jesteś świadkiem.
– Gdy cos cię niepokoi podziel się tym z kimś bliskim.
– Zgłaszaj wszystkie wątpliwości do instytucji, które pomagają w sytuacji zagrożeń w Internecie.
– Korzystając z Internetu pamiętaj o Etykiecie (zasadach dobrego zachowania w Internecie).
Tekst: Marta Wojtas