Magda Goebbels była jedną z najważniejszych kobiet Trzeciej Rzeszy. Matka i żona, a z drugiej strony zagorzała propagatorka ideologii nazizmu i świadek hitlerowskich zbrodni.
Tekst: Sylwia Skorstad
Zanim Magda Friedländer została żoną przyszłego ministra propagandy nazistowskich Niemiec, spotykała się z jednym z najgorętszych propagatorów syjonizmu. Można przypuszczać, że gdyby chłopak zechciał się z nią związać, razem z nim wyemigrowałaby na teren Palestyny, by tam tworzyć państwo Izrael. Stało się jednak inaczej. Po pierwszym zawodzie miłosnym Magda trafiła do szkoły dla panien. Jako siedemnastolatka poznała w pociągu wpływowego milionera i wkrótce wyszła za niego, choć wszystkie znaki na niebie i ziemi mówiły, że nie będzie to udany związek. Dużo starszy od niej mąż nie miał dla niej czasu ani cierpliwości i po kilku latach para rozstała się w przyjaźni. W życiu dobrze uposażonej przez eksmęża Magdy nie brakowało niczego oprócz wyzwań, czegoś, czym mogłaby się zająć. Aby wypełnić pustkę, zaczęła się angażować w politykę. Gdyby wiedziała, gdzie zaprowadzi ją ta życiowa ścieżka, zapewne wolałaby uciec choćby do najskromniejszego kibucu w Palestynie.
Po śladach morderczyni
Germanistka Anja Klabunde, której pasją jest historia, wykazała się przy pisaniu biografii Magdy Goebbels niezwykłą rzetelnością. Zebrała dane z wielu źródeł i poukładała w całość, wypełniając tym samym białe plamy w historii żony kanclerza. Prześledziła jej dzieciństwo i związki rodzinne, sprawdziła plotki o romansach, dotarła do niepublikowanych wcześniej dokumentów. Odniesienia do konkretnych źródeł można znaleźć w obszernych przypisach i po swojemu interpretować zapiski ludzi, którzy znali Magdę osobiście.
Historia pani Goebbels fascynuje historyków przede wszystkim ze względu na jej tragiczny koniec. Pod koniec wojny, gdy Armia Czerwona wkroczyła do Berlina, Goebbelsowie zdecydowali o popełnieniu samobójstwa. Zgładzili nie tylko siebie, ale też szóstkę swoich małych dzieci. Wgłębiając się w szczegóły ich ostatnich godzin, nie można nie zadawać sobie pytań o motywy i przekonania Magdy. Jakie wybory sprawiły, iż matka zdecydowała się na taki krok wobec potomstwa? Klabunde nie daje jednoznacznej odpowiedzi i nie udaje, że dowiedziała się o bohaterce swojej książki wszystkiego. Stara się unikać nachalnego oceniania i zbyt daleko idących wniosków, by czytelnik miał miejsce na własne konkluzje.
Trudno nie oprzeć się wrażeniu, że motorem napędowym działań Magdy było pragnienie zapewnienia sobie dobrej pozycji u boku silnego, władczego mężczyzny. Opuszczona w dzieciństwie, nie chciała znów zaznać biedy, obawiała się samotności i niemocy. Jej czasy nie promowały zdolnych kobiet i nie dawały im ani wielu możliwości edukacji, ani awansu zawodowego. Wspinaczka po drabinie społecznej była możliwa albo dzięki niezwykłemu szczęściu, albo za sprawą odpowiednio ustawionego męża. Takiego Magda szukała i takiego znalazła.
Dokąd zmierzali, dokąd zmierzamy
„Magda Goebbels. Pierwsza dama Trzeciej Rzeszy” to książka pozwalająca na coś więcej niż tylko wgląd w duszę jednej z bardzo niewielu kobiet mających bezpośredni wpływ na Adolfa Hitlera. Biografia pani Goebbels jest również intrygującym obrazem międzywojennych Niemiec i zapisem powolnych przemian zachodzących w niemieckim społeczeństwie. Klabunde ukazuje rosnący entuzjazm tych, którzy w nadejściu nowej władzy upatrywali szansy dla siebie. Portretuje również takich Niemców, którzy albo ignorowali, albo marginalizowali nadchodzące zagrożenie faszyzmem. W drodze na szczyt Joseph Goebbels nie cofał się przed żadnymi drastycznymi środkami. Urządzał krwawe prowokacje, kłamał, manipulował i z lubością analizował, co na ten temat pisze miejscowa i zagraniczna prasa. Prawda nie miała dla niego żadnego znaczenia, a ideologię dopasowywał do potrzeb. I choć próbowano go powstrzymać, a procesy stały się dla niego niemal codziennością, nikomu nie udało się tego zrobić skutecznie. Później można już było tylko klaskać albo uciekać. I choć współczesny czytelnik żyje w innej rzeczywistości, warto, by odrobił lekcję i poznał mechanizmy przeradzania się normalności w szaleństwo, demokracji w kult wodza, a pokój w wojnę.
Od lat świat próbuje zrozumieć, co takiego stało się w Europie przed rokiem 1939, co doprowadziło do największego konfliktu zbrojnego w historii naszego globu. Jak to możliwe, że miliony ludzi dały się omamić zbrodniczej ideologii? Historia życia Magdy Goebbels przybliża odpowiedź na to pytanie.
„Magda Goebbels. Pierwsza dama Trzeciej Rzeszy”, Anja Klabunde, Wydawnictwo Prószyński Media