Narcyz to ktoś dużo groźniejszy niż mitologiczny chłopak lubiący przyglądać się własnemu odbiciu. Będąc blisko, potrafi odebrać radość życia i podkopać twoje poczucie wartości. Sprawdź, jak rozpoznać osobowość narcystyczną.
Tekst: Iza Kołodziej
Szacuje się, że nawet 6% populacji cierpi na zaburzenie osobowości zwane potocznie narcyzmem. Osoby przekonane o swojej wyjątkowości są niezwykle krytycznymi szefami, koszmarnymi współpracownikami i wyjątkowo trudnymi partnerami. Jednocześnie potrafią być czarujące i szybko zaskarbić sobie sympatię. Zwykle odznaczają się inteligencją i skłonnościami do manipulacji.
Psychiatrzy nie mają jeszcze pewności, jak powstaje to zaburzenie, ale jedno wiedzą na pewno – na razie nie znamy na nie lekarstwa. Nie ma terapii zdolnej nauczyć narcyza odczuwania szacunku dla innych i spojrzeć na siebie z realistycznej perspektywy. Najlepsze, co możesz zrobić w kontakcie z nim, to mieć świadomość, iż jego nieadekwatne, często nielogiczne działania wobec ciebie, nie są przez ciebie zawinione i niestety nie możesz zrobić wiele, by je zmienić.
„Jesteś dla mnie jak matka”
Mediator, adwokat i jednocześnie terapeuta rodzinny Bill Eddy na podstawie wieloletnich doświadczeń z pacjentami o osobowości narcystycznej oraz bliskimi im osobami, stworzył listę zwrotów, które szybko zdradzają narcyzów. W jego opinii 90% osób nie cierpiących na wspomniane zaburzenie nie używa tego rodzaju fraz, chyba że w grę wchodzą szczególne okoliczności. Narcyz szafuje nimi łatwo. Początkowo może się wydawać, że to jego szczególna maniera wypowiedzi lub rodzaj żartu. Nie, to manifestacja autentycznych przekonań.
Osoby o zaburzeniach narcystycznych mają skłonność do odbierania innych albo ekstremalnie pozytywnie (kiedy czują się przez nie odpowiednio docenione lub wyróżnione), albo ekstremalnie negatywnie (kiedy odczuwają agresję, często z najbłahszego powodu, np.: gdy nie śmiejemy się z ich żartów).
Pozytywne:
- Uwielbiam cię, jesteś absolutnie fantastyczna!
- Jesteś dla mnie jak matka/siostra.
- Nigdy w życiu nie spotkałem/łam kogoś tak cudownego, jak ty.
- Jesteś o wiele lepszą osobą niż wszyscy inni, jakich znam. Jesteś dla mnie centrum wszechświata!
- Nikt nigdy nie traktował cię tak dobrze, jak ja będę.
- Twój poprzedni partner to prawdziwy przegryw.
- Pewnego dnia zostanę sławną osobą, zobaczysz. Wszyscy będą o mnie mówić, więc dobrze ci radzę, trzymaj się mnie.
Negatywne:
- Nigdy nie sądziłem/łam, że możesz być taka fałszywa. W życiu nie spotkałam kogoś tak obrzydliwego, jak ty. Nie rozumiem, jak ty w lustro patrzysz.
- Nie masz pojęcia, jakim totalnym przegrywem jest tamta osoba. Zaraz ci wszystko wyjaśnię na jej temat. Byłem/łam wczoraj na jej Facebooku/włamałem/łam na jej maila, poszedłem/szłam za nią do łazienki i…
- Ten, kto nie docenił mojego pomysłu, jest największym baranem pod słońcem.
- Nie potrafią rozpoznać geniusza, nawet jak mają go przed oczami.
- Mój szef nigdy nie traktuje mnie fair, nigdy. To już zakrawa na mobbing.
- Nie cierpię tej osoby w pracy. Planuję udać się prosto do szefa i sprawić, żeby ją zwolnili.
- Tylko czekam, aż ten człowiek dostanie, na co zasłużył. Będę tu siedzieć i zajadać popcorn, ciesząc się jego upokorzeniem, gdy będą go wyprowadzać.
- Nieraz byłam/byłem już ofiarą mobbingu. W każdej pracy znajdzie się ktoś, kto mnie maksymalnie dyskryminuje.
- Znowu potraktowali mnie jak śmiecia za bycie kimś mądrzejszym od nich. Ja im jeszcze pewnego dnia pokażę.
Mąż cię zdradza? Moją kuzynkę też!
Osoby narcystyczne nie odczuwają empatii. Są bardzo wrażliwe na swoim punkcie, a jednocześnie okazują ignorancję wobec uczuć innych. Śmiertelną obrazą może być dla nich na przykład twój brak zgody z ich błahym poglądem na jakiś temat (np.: „Nie znoszę tego sportowca, ale on się totalnie wywyższa, takie beztalencie, nie sądzisz?”), ale za to nie widzą problemu w jawnym krytykowaniu ciebie.
Z tego powodu osoba o cechach narcystycznych zupełnie nie nadaje się na powiernika. Na komunikaty wymagające uwagi, współczucia, czy troski zwykle odpowiadają w podobny sposób:
- Znowu narzekasz, że niełatwo być rodzicem? Rany, niektórzy to naprawdę nie potrafią docenić tego, co posiadają.
- Masz raka? No słabo. Mój wujek też miał, ale ciotka się z nim miała!
- Mąż cię zdradza? Wyobraź sobie, że moją kuzynkę też zdradzano. Zaraz ci o tym opowiem. Wiesz, są ludzie, co zupełnie nie potrafią się w życiu ustawić.
- Wygrałaś bilety na koncert? Ładnie, ładnie, niektórzy to dostają wszystko z nieba, a inni muszą na to ciężko harować, taka jest sprawiedliwość na świecie.
- Mam ci ZNOWU wyjaśnić, jak wykonać to zadanie? Kiedy ja przyszłam do tej pracy, to szkolenia potrwało piętnaście minut, a potem zasuwałem/zasuwałam sam/a.
- Ciężko ci w pracy? Nie wiesz, o czym mówisz. Mnie to dopiero jest ciężko!
Tak, tak, to o tamtym!
Wiesz, co jeszcze zdradzi narcyza? Gdy podsuniesz mu ten lub podobny tekst (jeśli masz swoje podejrzenia, to wiesz, że powinnaś znaleźć ku temu odpowiedni, neutralny pretekst), to nie rozpozna w nim własnych słów czy zachowań. Uzna natomiast, że idealnie opisuje on jego aktualnych, wyimaginowanych i rzeczywistych oponentów. „Kropka w kropkę o X, wypisz wymaluj” – skomentuje.