Polska może pochwalić się doskonałymi festiwalami poświęconymi literaturze
– Big Book Festival, Festiwal Miłosza, Warszawskie Targi Książki, Literacki Sopot
czy Festiwal Fantastyki – o tych wydarzeniach słyszał każdy fan książek.
A co z innymi spotkaniami dla moli książkowych?
Jest kilka światowych festiwali, które również mają wiele do zaoferowania i co roku przyciągają tłumy osób z całego świata. Coraz częściej można na nich spotkać polskich twórców. Gdybyście były w okolicach, zajrzyjcie tam koniecznie.
Hay-on-Wye, Walia
Hay-on-Wye to niewielkie miasteczko położone w Walii, gdzie jeszcze stosunkowo niedawno, niewiele się działo. Obecnie, na przełomie maja i czerwca przyjeżdża tam 250 tys. osób. Sytuacja tego miejsca zmieniła się diametralnie, kiedy to na początku lat 60-tych, Richard Booth założył tam księgarnię z używanymi książkami
– sprowadzał je z pogrążonych w kryzysie Stanów Zjednoczonych, gdzie księgarnie upadały wówczas na wielką skalę. Za jego przykładem podążyli szybko inni lokalni księgarze, co sprawiło, że już na początku lat 70-tych Hay na całym świecie znane było jako Miasto książek.
Nikt więc nie był zdziwiony, gdy w 1988 roku, Peter Florence – niedawny absolwent lokalnej szkoły, zdecydował się zorganizować tam festiwal literatury.
Bilety sprzedawał z przyczepy kempingowej. Sam festiwal odbywał się w budynku
British Legion i na tylnych korytarzach różnych pubów. Ale publiczność zareagowała entuzjastycznie, więc kolejna edycja przeniosła się do szkoły podstawowej. Od tamtej pory regularnie przybywało uczestników chcących wziąć udział w wydarzeniu, przybywało zatem namiotów, prelegentów, atrakcji. W 2001 roku Hay odwiedził nawet Bill Clinton, który określił festiwal mianem „Woodstock umysłu”.
Chyba trudno o bardziej trafne określenie, ponieważ rzeczywiście można tam spotkać mnóstwo ludzi, którzy bardzo chętnie wymieniają się przemyśleniami
na temat przeczytanych książek i którzy chcą słuchać przemyśleń innych.
Prawdziwy rock n roll!
Hay Festival Cartagena, Kolumbia
Walijski festiwal osiągnął tak dużą popularność, że doczekał się także edycji poza Wielką Brytanią. Polecamy Kolumbijski Hay Festival w Kartaginie, chociażby
ze względu na literackie kwalifikacje tamtejszych autorów, z Gabrielem García Márquezem na czele. Trudno też o piękniejszą oprawę – wydarzenie organizowane jest przecież w jednym z najpiękniejszych miast Kolumbii. „Choć historia festiwalu jest krótka – pierwszy odbył się w styczniu 2013 roku, wydarzenie śmiało może rywalizować o tytuł najlepszego literackiego festiwalu na świecie, i to wcale nie dlatego że patronuje mu słynny noblista. Niewątpliwym atutem Kartaginy jest imponująca lista zapraszanych autorów” – opowiada Michal Goszczynski, przedstawiciel księgarni Gandalf.
Nigdzie indziej różnorodność i bogactwo literatury nie jest tak godnie reprezentowana jak podczas gali inaugurującej rozpoczęcie tego wydarzenia. Nie brak znakomitych nazwisk
w każdym dniu – mistrzowie pióra, młodzi pisarze, artyści, politycy, muzycy, gwiazdy Hollywood
– można spotkać tam wszystkich. Jest też mnóstwo paneli dyskusyjnych, spotkań autorskich i innych atrakcji, zarówno dla miłośników klasyki, literatury science-fiction, po fanów reportaży czy zagadnień historycznych.
Letterature, Włochy
Festiwal odbywa się we włoskim mieście Mantua od 1997 roku. Przez pięć dni trwania imprezy, można tam posłuchać wykładów wybranych autorów z całego świata. Wszyscy prelegenci swoje wystąpienia wygłaszają w wyjątkowym otoczeniu
– w zabytkowych, historycznych obiektach lub urokliwych włoskich skwerach.
Nad sprawnym przebiegiem wszystkich wydarzeń czuwają wolontariusze, co roku jest
to około 700 osób.
Spokojny klimat festiwalu, bez obecności mediów i fleszy aparatów, bardzo przypadł do gustu wielu znanym nazwiskom ze świata literatury, wliczając w to zdobywców nagrody Nobla. Ale nie tylko oni odwiedzają w tym czasie miasteczko. Popularność tego wydarzenia wśród miłośników książek jest tak duża, że od kilku lat miejsc zaczyna brakować na długo zanim wydarzenie się rozpocznie.
Agatha Christie Festival, Wielka Brytania
Torquay to miasto w którym Agatha Christie przyszła na świat. Nic dziwnego, że jej urodziny (15 września) obchodzone są tam wyjątkowo hucznie. Oczywiście w stylu właściwym dla królowej kryminału!
Ten festiwal nie ma sobie równych. Miasto przez kilka dni przypomina prawdziwą scenerię z powieści tej słynnej autorki. To dlatego podczas spaceru można spotkać samego detektywa Poirot, przechadzającego się wzdłuż malowniczego wybrzeża Torquay, albo kobiety ubrane w długie suknie z epoki? Jeżeli i wy chcielibyście wtopić się w ten barwny tłum, zrobicie to z łatwością – podczas festiwalu odbywają się bowiem targi vintage. Możecie tam znaleźć drobiazgi, które pomogą ucharakteryzować się na Noce z kryminałem, podczas których uczestnicy
w kostiumach paradują po mieście. Niezwykłą atrakcją jest także coroczny obiad, podczas którego rozwiązywana jest tajemnicza zbrodnia – przy okazji można przetestować swoje detektywistyczne umiejętności.
Warto pamiętać, że Agatha Christie to autorka nie tylko książek. Napisała także wiele sztuk teatralnych. „W lokalnym teatrze w Torquay wystawiane są one przez cały rok. Najsłynniejsze można zobaczyć podczas festiwalu” – przypomina Goszczyński.
FLIP, Brazylia
Największy tego typu festival w Brazyli. Od 2003 roku organizowany jest w mieście Paraty leżącym na brazylijskim Costa Verde, które bez trudu mogłoby uchodzić
za raj na ziemi. Zwykle odbywa się na początku czerwca, za wyjątkiem lat,
gdy rozgrywane są mecze o puchar World Cup – Brazylijczycy mają w końcu swoje priorytety! Festiwal przesuwany jest wtedy o dwa miesiące, na sierpień.
Flip oferuje unikalne wrażenia związane z literaturą, ale jest zdecydowanie czymś więcej. To wydarzenie kulturalne, gwarantujące ciągłą interakcję ze sztuką. Ideą organizowanych tam eventów jest ścieranie ze sobą różnych spojrzeń na literaturę. Dyskusje są więc bardzo urozmaicone. Podczas paneli z autorami, rozmowy toczą się nie tylko wokół napisanych przez nich książek, ale szeroko pojętej literatury, teatru, kina i naukowych osiągnięć w tych dziedzinach, nowych kierunków wyznaczanych przez sztukę. Flip oferuje również rozszerzenie tych dyskusji na bardziej wyspecjalizowane – i tak w ramach tego festiwalu można wyróżnić także
– ‘Flipinha’, ‘FlipZona’ and ‘FlipMais’ czyli aktywności łączące literaturę dziecięcą
i młodzieżową, performance, debaty i pokazy sztuki wizualnej.
Edinburgh International Book Festival, Szkocja
Gdy festiwal powstał w 1983 roku, wszystkie wydarzenia odbywały się w ramach jednego namiotu. Obecnie, co sierpień bierze w nim udział 230 tysięcy uczestników. Niezmienna pozostała natomiast wyjątkowa lokalizacja imprezy – Charlotte Square Gardens, który leży w historycznej części Edynburga (miejsce wpisane jest na listę światowego dziedzictwa UNESCO).
Na program edynburskiego Book Festiwalu składa się ponad 750 wydarzeń
z udziałem wybitnych pisarzy i myślicieli uznanych na całym świecie. Począwszy
od wschodzących gwiazd literatury science-fiction aż po laureatów nagrody Nobla. Oczywiście autorzy, warsztaty, możliwość zdobycia autografu, debaty – to stałe elementy niemal każdego książkowego festiwalu. Ale trudno o tak porywające dyskusje jak te odbywające się tutaj. Często przebiegają one w prowokacyjnej atmosferze, po to by jak najintensywniej pobudzić zgromadzonych do dzielenia się swoimi poglądami. W ramach targów funkcjonują także trzy ogromne księgarnie
– można tam znaleźć wiele ekskluzywnych tytułów, dostępnych wyłącznie podczas tego wydarzenia.
Ogromne zainteresowanie festiwalem w dużym stopniu przyczyniło się
do tego, że w 2004 roku Edynburg, jako pierwsze na świecie miasto, otrzymał
od UNESCO tytuł Miasta Literatury. Wyróżnienie to, przyznane zostało w uznaniu dziedzictwa literackiego, żywej współczesności oraz ambitnych planów na przyszłość, w które idealnie wpisuje się właśnie tutejszy festiwal.
Międzynarodowy Festiwal Literatury w Berlinie, Niemcy
Wydarzenie powstało w 2001 roku, z inicjatywy Ulricha Schreibera (do dzisiaj pozostaje on dyrektorem festiwalu). Jednym z głównych celów organizatora było pokazanie różnorodności literackiej oraz uświadomienie twórcom jak wielki wpływ mają na światową literaturę – bez względu na tym w jakim kraju, i w jakim języku tworzą swoje książki. W ramach festiwalu odbywają się na przykład prezentacje oraz dyskusje, podczas których omawiane są trendy i elementy, które pojawiły się
w literaturze w danym kraju, i które szybko znalazły odzwierciedlenie w literaturze światowej.
To nie jedyny wyróżnik festiwalu. Równie istotną rolę co literatura odgrywa tam bowiem polityka a także wymiana międzykulturowych doświadczeń. Twórcy starają się usłyszeć każdy głos, zabierany w kluczowych sprawach. Ostatnio jednym
z głównych tematów jest oczywiście Europa, kryzys europejskich wartości,
tożsamości i konieczność stawienia czoła nieznanym dotąd problemów. Wszystkie te kwestie gorliwie dyskutowane są na forum, organizatorzy nawiązali także współpracę
z inicjatywą „I Want Europe”.
PEN World Voices Festival, Nowy Jork
Festiwal został zainaugurowany w 2005 roku. Jego pomysłodawcą jest Salman Rushdie, a organizacją zajmuje się PEN American Center – amerykański oddział, założonego w Londynie, międzynarodowego stowarzyszenia non profit, którego korzenie sięgają 1921 roku. Jest to najstarsza na świecie organizacja zajmująca się literaturą i prawami człowieka a także prawem do swobodnej ekspresji.
PEN World Voices to tygodniowe wydarzenie poświęcone celebracji literatury, zwłaszcza młodych, dobrze zapowiadających się talentów literackich, podczas którego można poznać twórczość pisarzy z całego świata. Ale festiwal to także pretekst
do dyskusji o sprawach ważnych, o tym, jak tematy nurtujące społeczeństwo przenikają do literatury. W tym roku dyskusja dotyczyła ery Trumpa – czyli wątku,
który od kilku miesięcy nie schodzi z ust mieszkańców całego świata.
Sydney Writers Festival, Australia
Pierwszy Sydney Writers Festival odbył się w maju 1998, wzięło w nim wówczas udział 169 uczestników. Od tamtej pory skala przedsięwzięcia uległa znacznemu zwiększeniu. Obecnie festiwal w Sydney obejmuje ponad 300 wydarzeń, w których łącznie bierze udział ponad 100 tysięcy miłośników książek. Gośćmi honorowymi są co roku wybitni pisarze, ale też scenarzyści, muzycy, intelektualiści, naukowcy
i dziennikarze. Każdy literacki gatunek ma swojego godnego przedstawiciela.
Warto wspomnieć, że samo miejsce w którym odbywa się festiwal jest wyjątkowe. Sercem Festiwalu jest zatoka Walsh w zabytkowych nabrzeżach Portu Sydney Harbour, ale festiwalowe eventy odbywają się także w słynnym budynku Opery, teatrze i gmachu Ratusza, atrakcje rozciągają się aż po tereny podmiejskie
i Góry Błękitne.
Jaipur Literature Festival, Indie
Jaipur Literature Festival to coroczne wydarzenie, które odbywa się w styczniu. Wszystko zaczęło się w 2006 roku. Po skromnych początkach, kiedy stawiło się tylko kilku mało znanych autorów, festiwal stał się jednym z największych
i najpopularniejszych w całej Azji. Obecnie lista autorów i prelegentów co roku wynosi już ponad 200 osób, a tłum składający się z ponad 300 tysięcy miłośników literatury, już od rana pierwszego dnia festiwalu czeka w kolejce. Można tam spotkać sławnych pisarzy, artystów, myślicieli, gwiazdy z całego świata. To prawdziwe multikulturowe wydarzenie, podczas którego można liczyć na wiele ekscytujących atrakcji.
Także Polska miała już okazję zaznaczyć swoją obecność w Jaipur.
Jednym z honorowych gości, był w 2011 roku poeta, Adam Zagajewski.
Hindusi zresztą bardzo cenią sobie polską poezję. Bez problemu można tam znaleźć przetłumaczone dzieła Wisławy Szymborskiej, Tadeusza Różewicza
czy Czesława Miłosza. Ich poezja ceniona jest przez krytyków nie tylko ze względu
na szczególne walory artystyczne, ale także przesłanie zawarte w wierszach.