Każdy z nas słyszał o Stephenie Hawkingu, ale bardzo niewielu potrafi wyjaśnić, jakie były jego zasługi dla nauki. Biografia stworzona przez Charlesa Seife „Hawking, Hawking. Geniusz i celebryta” przybliża osiągnięcia fizyka oraz jego życie prywatne.
Tekst: Sylwia Skorstad
Stephena Hawkinga, badacza czarnych dziur, fal grawitacyjnych, inflacji kosmologicznej i macierzy gęstości Wszechświata, specjalisty od dziedzin tak mało popularnych jak fizyka teoretyczna oraz astrofizyka, miałam okazję posłuchać raz. Było to w roku 2017 na festiwalu naukowym Starmus w Trondheim. Choć mimo wcześniejszych zapowiedzi fizyk nie zdołał pojawić się osobiście i do zgromadzonych gości mówił jedynie za pośrednictwem Skype’a, atmosfera wydarzenia była, lekko mówiąc, niecodzienna.
Celebryta nauki
Na sali znajdowało się kilku laureatów Nagrody Nobla, astronauci, tęgie głowy z NASA, przedstawiciele najbardziej prestiżowych uniwersytetów, członkowie norweskiej rodziny królewskiej, dziennikarze oraz publiczność, która za bilety zapłaciła tyle, ile można by wydać na tygodniowe rodzinne wakacje. Kiedy Hawking przemówił, wśród zgromadzonych zapanowała idealna cisza. Można było odnieść wrażenie, że wszyscy wstrzymaliśmy oddech. Słuchaliśmy jednego z najinteligentniejszych ludzi na planecie, kogoś, kto w jednym zdaniu mógł przewidzieć przyszłość naszego gatunku. Nie wiem, ilu z nas potrafiłoby w prosty sposób wyjaśnić, czym naprawdę zajmował się autor „Krótkiej historii czasu”, ale byliśmy oczarowani i zaszczyceni. Nie sądzę, by ktoś na tej sali czuł choćby cień zażenowania, jaki zwykle towarzyszy zachwytowi nad celebrytą, bowiem chodziło o gwiazdę nauki, a nie reality show. Gdyby nauka zyskała choćby dwóch-trzech takich Hawkingów więcej, to być może nie byłoby ruchu antyszczepionkowego, a politycy pokroju Donalda Trumpa znajdowali mniej zwolenników?
„Hawking, Hawking. Geniusz i celebryta” autorstwa profesora dziennikarstwa i popularyzatora nauk ścisłych Charlesa Seife to książka, która próbuje wyjaśnić fenomen brytyjskiego fizyka. Autor chce znaleźć odpowiedź na pytanie, czemu wszyscy Hawkinga słuchali, choć prawie nikt nie rozumiał, o czym on mówi.
Fizyka na weekend
Seife zdecydował się na niecodzienny zabieg, postanowił opowiedzieć o życiu brytyjskiego fizyka, poczynając od końca. Zaczyna od jego niezwykłego pogrzebu i w kolejnych rozdziałach cofa w czasie o kilka lat. Na każdym etapie stara się w prostych słowach wyjaśnić sens pracy Hawkinga oraz omówić jego dokonania naukowe. Używa obrazowych porównań i umieszcza przełomowe prace w kontekście odkryć innych badaczy. To dla czytelnika nieskomplikowana lekcja fizyki, choć czasem trzeba się skupić, by nie zgubić wątku.
Jednocześnie, choć w mniejszym stopniu, autor opowiada o życiu prywatnym naukowca. Mówi bez ogródek, nie upiększa i w większości fragmentów raczej unika sensacji. Wspomina tylko o doniesieniach prasy brukowej na temat wizyt Hawkinga w klubie swingersów, plotkach na temat jego romansów, problemach w życiu rodzinnym. W najbardziej rozpoznawanym naukowcu świata przyrównywanym do Einsteina i Newtona, stara się znaleźć człowieka, kogoś wielowymiarowego. Kreśli portret mężczyzny obdarzonego ironicznym poczuciem humoru i jednocześnie lubiącego rozgłos. Kogoś całkowicie zdanego na innych, a w tym samym czasie mającego ogromny wpływ na opinie publiczną.
W miarę postępu choroby naukowca jego życie codzienne, na przykład mycie, ubieranie się i jedzenie, podobnie jak praca, były efektem zbiorowego wysiłku. Z tego powodu niełatwo jest dzisiaj powiedzieć, kim w głębi ducha był jeden z największych geniuszy naszych czasów: „Trudno byłoby wskazać granicę między Hawkingiem osobą a Hawkingiem dziełem kolektywnym. Jego marka była tak słynna, że czasem można było zapomnieć, iż za tym wszystkim kryje się człowiek, i to naprawdę ciężko chory człowiek.”
Na czym polegał geniusz Hawkinga? Nakręcono o nim wiele filmów i napisano jeszcze więcej książek. Tę warto przeczytać, bo osiągnięcia naukowe fizyka traktuje z takim samym szacunkiem, jak jego życie osobiste. „Hawking, Hawking. Geniusz i celebryta” to biografia będąca solidną lekcją kosmologii i socjologii w jednym.
Charles Seife, Hawking, Hawking. Geniusz i celebryta, Wydawnictwo Prószyński i S-ka