Co roku to samo. Dermatolodzy ostrzegają przed szkodliwymi promieniami, reklamy kremów zachęcają do kupienia. Wiadomo, trzeba się chronić, ale przed czym dokładnie? Oto mała powtórka z wiedzy o promieniach słonecznych. Warto smarować, wklepywać, rozmazywać, bo to pozwala dłużej cieszyć się wakacjami i nie pozwala Słońcu niszczyć skóry.
Ze Słońca do powierzchni Ziemi dociera szerokie widmo fal elektromagnetycznych. Ze względu na wpływ na skórę istotne jest promieniowanie podczerwone (które stanowi ok. 40% całego światła słonecznego), światło widzialne (50%) oraz ultrafiolet (10%), niemniej stosunek ten może się zmieniać w zależności od położenia geograficznego, pozycji Słońca w różnych porach roku, pory dnia i zachmurzenia.
Rodzaje promieniowania
Podczerwone daje uczucie ciepła co wpływa pozytywnie na samopoczucie, ale może powodować też przegrzanie organizmu, odwodnienie, a nawet udar słoneczny. Światło widzialne ma duży wpływ na organizm, regulując nasz zegar biologiczny oraz działając antydepresyjnie.
Zakres fal ultrafioletowych (UV), które głównie odpowiedzialne są za naszą opaleniznę, dzieli się na trzy przedziały.
– Ultrafiolet C (UVC) jest krótkim promieniowaniem, które zwykle nie dociera do powierzchni Ziemi, ponieważ jest pochłaniane przez atmosferę (ozon).
– Ultrafiolet B (UVB) ma silne działanie rumieniotwórcze. Promienie te nie przechodzą przez szyby okienne, ale docierają przez wodę i szkło kwarcowe, mają działanie drażniące spojówki i rogówkę. UVB stanowi ok. 5% promieniowania UV docierającego do Ziemi.
– Ultrafiolet A (UVA) przenika przez szyby, w małych dawkach nie podrażnia spojówek.
Głębokość wnikania promieni słonecznych do tkanek zależy od długości fali. Krótsze fale – UVB – przenikają płytko do naskórka i skóry właściwej, dłuższe promieniowanie podczerwone – UVA- dociera nawet do tkanki podskórnej.
Takie są skutki…
Skutki oddziaływania promieniowania UV na organizm ludzki mogą być korzystne, jak i bardzo szkodliwe. Promieniowanie poprzez stymulację produkcji endorfin (hormonów szczęścia) korzystnie wpływa na nasz nastrój, usprawnia krążenie krwi i przyspiesza metabolizm, a także stymuluje syntezę aktywnej postaci witaminy D.
Z drugiej strony jest cała gama niekorzystnych działań, takich jak przyspieszone starzenie się skóry (fotostarzenie), możliwość uszkodzenia wzroku, kancerogeneza (powstawania nowotworów), immunosupresja (hamowanie reakcji odpornościowych). Za uszkodzenie komórek i tkanek ludzkich w wyniku ekspozycji na światło słoneczne odpowiadają powstające pod wpływem UV wolne rodniki. Taki stan nierównowagi metabolicznej, w której dochodzi do nadmiernej produkcji wolnych rodników, określa się mianem stresu oksydacyjnego. Szkodliwe działanie wolnych rodników niwelują ich „zmiatacze”, czyli atyoksydanty.
Ochrona przeciwsłoneczna
Skóra wykształciła cały szereg naturalnych mechanizmów obronnych przed promieniami UV. Należy do nich produkcja melaniny (opalenizna) oraz pogrubienie warstwy rogowej naskórka. Dodatkowo układy enzymatyczne usuwają wywołane przez UV uszkodzenia DNA. Niestety czasem mechanizmy obronne zawodzą prowadząc do oparzeń słonecznych, zmian skórnych, a w konsekwencji do nowotworów. Dlatego trzeba stosować dodatkową ochronę, bardziej skuteczną.
Jako, że najbardziej widoczne i dotkliwe ostre rumienie zależą głównie od UVB, kiedyś uważano, że za negatywne skutki działania słońca na organizm odpowiadają tylko one. Stąd pierwsze filtry przeciwsłoneczne chroniły tylko przed wąskim pasmem UVB. Obecnie wiadomo, że trzeba chronić się zarówno przed UVB, jak i UVA. Dlatego warto przeczytać ulotkę dołączoną do kremu, aby upewnić się, że używamy bezpiecznego produktu, który będzie nas w pełni chronił.
Filtr filtrowi nierówny
Substancje stosowane do ochrony przeciwsłonecznej można podzielić na filtry chemiczne i fizyczne.
Chemiczne działają na zasadzie pochłaniania promieniowania UVB i w mniejszym stopniu UVA. Skuteczność zwiększają filtry fizyczne, które mają zdolność odbijania i rozpraszania promieni. Ponieważ nie mają właściwości fotouczulających są szczególnie polecane dla dzieci i alergików.
Dobre filtry fizyczne zawierają mikrocząsteczki, dzięki czemu są bardziej przezroczyste i łatwiejsze do rozsmarowania. Chronią skórę głównie poprzez rozpraszanie, a nie odbijanie promieni UV. Nowoczesne preparaty zawierają w swoim składzie zwykle kilka filtrów chemicznych i filtr fizyczny, aby uzyskać jak najlepszą ochronę skóry.
Co to jest SPF
Stopień ochronnego działania preparatu określa się za pomocą międzynarodowego wskaźnika SPF (Sun Protective Factor), który odpowiada za zabezpieczenie przed działaniem promieni rumieniotwórczych UVB. Wskaźnik ten określa, o ile razy zwiększa się długość bezpiecznej ekspozycji na słońce po zastosowaniu preparatu ochronnego w stosunku do skóry niechronionej. Czas przebywania na słońcu wynosi SPF x czasu do wystąpienia rumienia na skórze niechronionej (czas wystąpienia rumienia w naszym klimacie wynosi przeciętnie od 10 do 30 minut, w zależności od fototypu skóry). Wartość SPF stosowanego filtra powinna być dobierana indywidualnie, z uwzględnieniem typu skóry, reakcji na słońce, towarzyszących chorób i nasilenia promieniowania (pogoda, szerokość geograficzna, wysokość n.p.m. itp.
Zasady stare jak świat
Ogólne zasady ochrony przeciwsłonecznej dotyczą unikania przebywania na słońcu latem pomiędzy godziną 11. a 15., noszenia odzieży ochronnej, okularów przeciwsłonecznych z filtrem. Krem ochronny powinien nakładany obficie ( ok. 2 mg na cm2), aby uzyskać stopień ochrony podany na opakowaniu. Na ogół jednak jest stosowany w dużo mniejszych ilościach. Najlepiej smarować się 20-30 minut przed wyjściem z domu i powtarzać tę czynność po kąpielach.
Od stycznia 2006 roku, zgodnie z decyzją Europejskiego Stowarzyszenia Kosmetycznego Colipa, ujednolicono numerację i metodykę oznaczenia SPF. Określono także minimalną ochronę przeciw UVA: stosunek ochrony UVA do UVB w preparatach oznaczonych jako „UVA” musi wynosić co najmniej 1:3.
tekst Marta Kwasek
we współpracy z Eucerin