Powstało wiele definicji wypalenia zawodowego. W zależności od podejścia do problemu, wypalenie zawodowe definiowane jest jako zespół pewnych objawów lub jako proces składający się z określonych etapów.
Często o wypaleniu mówi się, że zaczyna się wraz z utratą złudzeń co do własnej roli zawodowej, że t onic innego, jak doświadczanie stresu, tyle że stresu osadzonego w relacjach społecznych. Wypalenie może być wynikiem rozczarowania swoją rolą, utraty złudzeń i idealistycznych przekonań, które zwykle dotyczą ludzi o wysokim poziomie motywacji i potrzebie kontroli. Tymczasem na warunki pracy, np. zbyt dużo wymagań, czy reguły funkcjonowania firmy często nie mamy wpływu.
Christina Maslach wyróżnia sześć obszarów, w których może pojawić się rozdźwięk między naszymi założeniami a tym, co oferuje nam rzeczywiste środowisko pracy.
Przyczyny wypalenia
1. Przeciążenie pracą (zbyt dużo terminów, zbyt dużo wymagań).
2. Brak poczucia kontroli (czyli jak duży mamy wpływ na to, co robimy; badania pokazują, że brak kontroli powoduje poważny stres).
3. Brak uznania i nagrody.
4. Kiepskie relacje między pracownikami, konflikty, brak społecznego wsparcia.
5. Poczucie krzywdy (kiedy np. jesteś pomijany przy awansach czy premiach).
6. Niezrealizowanie własnych wartości.
2. Depersonalizacja, obojętność na potrzeby innych, cynizm, wycofywanie się z życia społecznego.
3. Negatywna samoocena, brak satysfakcji z wykonywanych zadań, utrata kontroli nad pełnioną rolą, lęk o swoją przyszłość, konflikt ze współpracownikami.
Najbardziej typowe symptomy zespołu wypalenia zawodowego
- spóźnianie się lub wcześniejsze wychodzenie z pracy;
- szukanie pretekstu pójścia na zwolnienie lekarskie;
- obniżenie efektywności, jakości pracy;
- brak satysfakcji, wycofanie się z dotychczasowej aktywności;
- wyczerpanie emocjonalne objawiające się zniechęceniem do pracy, stałym napięciem psychofizycznym, drażliwością i konfliktowością;
- depersonalizacja (ograniczanie się tylko do formalnych kontaktów międzyludzkich, unikanie relacji wymagających zaangażowania emocjonalnego, a nawet przedmiotowe traktowanie innych osób, ignorowanie ich potrzeb, obojętność i brak szacunku);
- obniżenie potrzeby osiągania osobistych sukcesów, związane często z rozczarowaniem zawodem i nieuzasadnionym przeświadczeniem o braku swojej kompetencji;
- apatia, sarkazm, sztywne trzymanie się przepisów zawodowych, wypadki przy pracy;
- pojawienie się stanu drażliwego odrętwienia – pozornego spokoju, z którego może nas wytrącić nawet mało ważny drobiazg;
- permanentne zmęczenie, utrzymujące się od dłuższego czasu mimo odpoczynku;
- brak koncepcji, a w szczególności nowych pomysłów, brak świeżości myślenia w patrzeniu na zadania stojące przed nami;
- znużenie wszystkim, co nas otacza, a także współpracownikami, szefostwem, podwładnymi, a co gorsza nawet najbliższymi;
- załamanie nerwowe;
- mieszanina uczuć: złości i bezsilności;
- stopniowo narastające trudności ze skupieniem uwagi, koncentracją, zawodząca nas pamięć (zapominamy o umówionych spotkaniach, umykają naszej pamięci nawet ważne terminy);
- powstawanie zaległości w pracy;
- sen przestaje dawać odprężenie i energię potrzebną do działania;
- zanik optymizmu, utrata celu i sensu działania;
- narastająca tendencja do negatywnego myślenia.