Personalna lub zawodowa relacja z osobą dopuszczającą się emocjonalnych manipulacji jest wyczerpująca. Naucz się walczyć o swoje prawa.
Tekst: Sylwia Skorstad
Osoby stosujące techniki manipulacji psychologicznej nie muszą się uczyć sztuki wpływania na ludzi z książek czy kursów. Ich umiejętności są wynikiem dobrego zmysłu społecznej obserwacji oraz praktyki. Są mistrzami komunikacji interpersonalnej i nie mają dla swoich ofiar empatii. Bywa nawet, że nie zdają sobie sprawy, że naciskają na swoje otoczenie za bardzo. Będą testować granice swojego wpływu tak długo, jak im na to pozwolisz.
Różne chwyty
Manipulatorzy wiedzą, jakie ludzie mają słabości i jak to wykorzystać dla własnych celów. Choć brzmi to jak umiejętność demonicznego czarnego charakteru rodem z filmów, w codziennym życiu manipulacja może przybierać formę pozornie łagodnej perswazji, a manipulator może być naszym kolegą, szefem, sąsiadem, partnerem. W jego przestrzeni psychicznej wszystkie skuteczne chwyty perswazyjne są dozwolone, by uczynić własne życie łatwiejszym.
Manipulator może np. poprosić cię o wykonanie za niego pracy, bazując na poczuciu solidarności lub współczuciu („Tylko na ciebie mogę w tym liczyć, to smutne, że tylu ludzi wokół i tylko jeden prawdziwy przyjaciel!”). Może wymóc pożyczkę powołując się innych („X poradziła mi, żeby zwrócić się z tym do ciebie, rekomendowała cię jako solidną i zaufaną osobę). Może zagrać na twoich kompleksach („Naprawdę ją lubisz? Miałam cię za kogoś z klasą, ja na przykład nie znoszę jej drobnomieszczaństwa”). W kontakcie z manipulatorem często postępujemy według jego sugestii, by mieć święty spokój. To błąd. Jeśli komuś udało się raz nas zmanipulować, prawdopodobnie zrobi to znowu. I tym razem będzie chciał jeszcze więcej.
Twoje prawa
Pierwszym krokiem do radzenia sobie z osobą stosującą techniki psychologicznej manipulacji jest poznanie swoich podstawowych praw.
- Mam prawo być traktowana z szacunkiem.
- Mam prawo wyrażać swoje opinie, uczucia i pragnienia.
- Mam prawo do posiadania własnych priorytetów, to ja decyduję, co jest dla mnie ważne.
- Mam prawo odmawiać i nie muszę się czuć winna z tego powodu.
- Za swoje pieniądze mam prawo kupować cokolwiek zechcę.
- Mam prawo mieć inne opinie niż ludzie w moim otoczeniu.
- Mam prawo bronić się przed groźbami psychicznej i fizycznej przemocy.
- Mam prawo po swojemu budować swoje szczęście i dbać o swoje psychiczne i fizyczne zdrowie.
Patrz i wyciągaj wnioski
Jeśli podejrzewasz, że osoba w twoim otoczeniu jest manipulatorem, postaraj się obserwować jej relacje z innymi. Jeśli w zależności od rozmówcy znacząco się zmienia – raz jest ujmująco miła, raz wroga i niegrzeczna – to znak, że może dobierać technikę do osoby, w zależności od celu, jaki chce osiągnąć. Jeśli twoje podejrzenia się potwierdzą, staraj się zachować zdrowy dystans i unikaj relacji z nią.
Pytaj wprost
Manipulatorzy często proszą o przysługi, które tobie dają niewiele, zaś dla nich są realizacją celu. Mogą to tak maskować, by wyglądało, że również ty osiągasz korzyść. Na każdą tego rodzaju propozycję warto odpowiedzieć wprost. Na przykład:
- Co jest w tym układzie dobrego dla mnie, wyjaśnij mi to konkretnie.
- Jak i kiedy zamierzasz się odwdzięczyć?
- Pomyśl przez chwilę i powiedz mi szczerze, czy ta propozycja wydaje ci się fair? Czy ty przyjąłbyś bez wahania taką ofertę ode mnie?
Graj na zwłokę
Jeśli nie lubisz sytuacji konfrontacyjnych i obawiasz się, że manipulator cię „przegada”, spróbuj innej techniki. Graj na zwłokę, odpowiadając co i raz: „zastanowię się nad tym”, „daj mi trochę czasu”, „nie dzisiaj, ale jutro dam ci odpowiedź”, „dobrze, pomyślę nad tym”. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że po kilku próbach manipulator uzna cię za jednostkę nieprzydatną do realizacji swoich celów.
Zagroź konsekwencjami
Jeśli osoba stosująca wobec ciebie techniki psychologicznej manipulacji nie potrafi przyjąć odmowy, musisz zagrozić konsekwencjami – zerwaniem znajomości, zwróceniem się do przełożonego z oficjalną skargą, brakiem możliwości współpracy w przyszłości. Być może to nie będzie łatwe, ale taka konfrontacja to dobry trening umiejętności interpersonalnych. Jeśli raz nie dasz się zmanipulować, prawdopodobnie obronisz się jeszcze skuteczniej przy kolejnej próbie. I przyjdzie ci to jeszcze łatwiej.